به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، آشوری‌ها در سده هفتم قبل از ميلاد در شمال بين‌النهرين به توليد ابريشم می‌پرداختند. هخامنشی‌ها نيز با فراگيری روش تهيه آن از آشوری‌ها، ابريشم را به يونان صادر می‌کردند. کشف قطعات منسوج ابريشم با منشأ چينی و ابريشم با منشأ پيله‌های کرم ابريشم وحشی متعلق به سده پنجم قبل از ميلاد در گورهای يونان و شبه‌جزيره کريمه، اين موضوع را تأييد می‌کند. آريستوفان در ۴۱۱ قبل از ميلاد از تن‌پوش‌های بسیار نازک و شفاف به نام لباس مادی ياد می‌کند. از سده سوم تا اوايل سده هفتم ميلادی، بافندگی ايران دارای اعتبار و منسوجات ابريشمی آن به دليل داشتن نقش‌های پرشکوه و رنگ‌های شفاف ممتاز بود. کشف قطعات متعدد پارچه‌های ابريشمی و پشمی ايران در ترکستان چين، ژاپن، قفقاز، فرانسه، سوريه، مصر و ايتاليا اين مدعا را ثابت می‌کند.
نخستين مدرک متقن از منسوجات نقش‌دار در نقش برجسته خسرو دوم در طاق بستان برجای مانده که قدمت آن بيشتر از زمان خود کنده‌کاری‌ها است. نگاره‌های آميخته با تصاوير شکارگران و جنگاوران، تکی يا جفتی، موردِ پسند فرمانروايان صدر اسلام و اروپای قرون وسطی قرار گرفت و ميراث ساسانی که بیشتر مبتنی بر مضمون و مقام پادشاهی و شمايل‌گری وابسته به آن بود، سراسر جهان اسلام و اروپای مسيحی و چين و ژاپن را فراگرفت و تا پنج قرن پس از انقراض آن سلسله باقی بود.
کتاب «پارچه و پارچه‌بافی در تمدن اسلامی»، نوشته فریده طالب‌پور به‌تازگی از سوی سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، به بازار نشر عرضه شده است. این کتاب در ۱۲ فصل، تاریخچه پارچه و پارچه‌بافی مسلمانان را در دوره‌ها و کشورهای مختلف روایت می‌کند.
در بخشی از مقدمه این کتاب آمده است: «منسوجات نقش مهمی در اقتصاد مسلمانان داشت و پارچه‌های نفیس، قرن‌ها رضایت مشتاقان خود را در جهان اسلام و سایر کشورها جلب می‌کرد. منسوجاتی که مسلمانان تهیه یا استفاده می‌کردند، در کشورهای اسلامی، چین و اروپا فروخته و مصرف می‌شد. حتی جنگ‌های صلیبی هم نتوانست ار تجارت منسوجات جلوگیری کند. تا قبل از این‌که بافندگی ابریشم در ایتالیا گسترش یابد، ابریشم مورد نیاز اروپا از روم شرقی و کشورهای اسلامی تهیه می‌شد و به همین دلیل امروزه تعداد زیادی از قطعات منسوجات ابریشمی مسلمانان در کلیساهای اروپا باقی مانده است. بافندگان روم شرقی ابریشم‌های نفیسی را حتی بعد از سقوط قسطنطنیه می‌بافتند و همچنین بافندگان ایرانی و خاورمیانه، مسلمانان و کارگاه‌های سوریه، ابریشم‌های درباری را تا زمان عثمانیان تهیه می‌کردند.»
قطعات پارچه/شهر سوخته زابل
تاریخچه تمدنی بزرگ جامانده در موزه‌ها
تولید و تجارت منسوجات، برای چند قرن در اقتصاد جهان اسلام نقش مهمی داشت. تا پیش از حکومت اسلامی، قوانین تولید و تجارت منسوجات را امپراتوری روم شرقی و شاهنشاهی ساسانی تعیین می‌کردند. حکومت اسلامی ناگزیر بود آن‌ها را با قوانین جدیدی جایگزین کند تا صنعت با شرایط دولت حاکم منطبق شود. بنابراین دولت اسلامی، برنامه‌ریزی کارگاه‌های نساجی روم شرقی و ایران را در دست گرفت. مسلمانان در مصر، مسیحیان بومی را استخدام کردند و قبطی‌ها به‌عنوان بافندگان تحت حمایت حکومت اسلامی، سبک هنری خود را ادامه دادند. پس از عصر طلایی هنر اسلامی، این هنرها رو به افول نهادند. امروزه غالب منسوجات اسلامی، در موزه‌ها و مجموعه‌های خصوصی نگهداری می‌شود و با وجود تنوع آن‌ها، گزارش دقیقی از روش‌های تولید پارچه‌ها وجود ندارد.
نخستین چاپ کتاب «پارچه و پارچه‌بافی در تمدن اسلامی» در ۲۵۶ صفحه با شمارگان ۵۰۰ نسخه به بهای ۲۰هزار تومان از سوی انتشارات سمت راهی بازار نشر شده است. |
