| به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، کتاب «معناشناسی پیش‌نمونه‌ای درزمانی؛ بحثی در واژگان‌شناسی تاریخی» تالیف دیرک گیرارتز سعی دارد تا جای خالی معناشناسی درزمانی را پر کند.
مترجمان در پیشگفتاری که بر کتاب نوشته‌اند نه‌تنها تعداد اندک مقالات و کتاب‌های مرتبط، بلکه فقدان یک فرهنگ تاریخی برای زبان فارسی با این همه دیرینگی را شاهدی بر این مدعا می‌دانند. به زعم آنها تدوین فرهنگ تاریخی یعنی استخراج معنای واژه‌ها در زمان‌های مختلف با مقایسه و مقابله متون دوره‌های مختلف تاریخی. این کار در ظاهر سهل و فاقد پیچیدگی است، به‌گونه‌ای که تصور می‌شود هر اهل قلم زبان‌دانی می‌توان از عهده انجام آن برآید. آنها این پرسش را مطرح می‌کنند که آیا مجهزبودن یا نبودن فرهنگ‌نگار (واژگان‌نگار یا معناشناس) به این یا آن نظریه معنایی تأثیری در نتیجه کار دارد. نویسنده این کتاب معتقد است: «بله تأثیر دارد». گیرارتز در فصل پنجم کتاب عنوان می‌کند «پیش‌فرض‌های نظری تعیین می‌کنند که چه چیزهایی شواهد مرتبطی هستند» و برای توضیح این گزاره به مفهوم کوهنی پارادایم متوسل می‌شود. درواقع دیرک گیرارتز معتقد است نظریه‌ای که در این کتاب معرفی شده، به‌نوعی پارادایم است: «برداشت پیش‌نمونه‌ای از معنا با آنچه از یک پارادایم نظری در زبان‌شناسی انتظار داریم مطابقت می‌کند: این برداشت چشم‌اندازی است به پدیده‌های زبانی». به عبارت دیگر «گرایش به نظریه پیش‌نمونه باعث می‌شود پژوهشگران چیزهایی را ببینند که ممکن بود بدون داشتن آن گرایش مورد غفلت واقع شوند، یا دست‌کم به عنوان چیزهای غیرمرتبط کنار گذاشته شوند». در این کتاب یک نظریه شناختی تقریبا جدید (دست‌کم در ایران) برای بررسی درزمانی معنا بهینه‌سازی شده که افزون بر کاربردهای ذاتی آن، می‌تواند برای گسترش دامنه کاربرد (نه لزوما عملی) نظریات دیگر الهام‌بخش باشد. این اثر همچنین با ارائه بررسی‌های متعدد در لابه‌لای بحث‌های نظری، راه‌های کاربرد نظریه را برای بررسی زبان‌های مختلف نشان داده است که می‌تواند برای پژوهشگران راهگشا باشد. کتاب بینش و منظری به پژوهشگر می‌دهد که نه‌تنها از بعد علمی، بلکه از جنبه معرفت‌شناختی نیز به داستان وارد شد و کمک می‌کند مشاهده جهان خارج با یک عینک پیش‌نمونه‌ای به دریافتی منتهی شود که اندکی متفاوت است. به‌ویژه فصل پنجم آن بی‌تردید برای علاقمندان به فلسفه علم خواندنی و برای کسانی که با این حوزه آشنایی ندارند، آموزنده خواهد بود. به گفته مترجمان اثر، گیرارتز در این فصل به اهمیت هرمنوتیک و نظریه تأویل و نقش اساسی تفسیر در تولید دانش جدید اشاره می‌کند و مقولات را در چارچوب‌های تفسیری می‌داند که تعیین‌کننده تجربه ما از واقعیت و نحوه پرداختن ما به شرایط متغیر جهان هستند. علاوه بر این در سطحی بالاتر نیز نظریه پیش‌نمونه را یک نظریه تفسیری می‌داند که با مسئله عینیت و این پرسش مواجه می‌شود که آیا معناشناسی می‌تواند دست به تفسیر بزند اما با عینیت همراه باشد. کتاب پنج فصل را شامل می‌شود. فصل اول معناشناسی شناختی را معرفی می‌کند و چهار مشخصه ساختاری مقولاتی را که به صورت پیش‌نمونه‌ای سازمان‌دهی شده‌اند، بازمی‌شناسد. هر یک از این مشخصه‌ها به نوبه خود با ویژگی‌های توصیفی خاصی از تغییر واژگانی ـ معنایی مرتبط است. از آنجا که هر یک از این مشخصه‌ها دربردارنده ماهیت تغییر مفهوم‌شناختی است، فصل دوم از چهار مطالعه موردی تشکیل شده است که این فرضیه‌ها را تقویت می‌کنند. در فصل سوم این پرسش طرح شده که آیا این ویژگی‌های پیش‌نمونه‌بنیاد تغییر معنایی می‌توانند، نه‌تنها در توصیف تغییرات معنایی، بلکه در طبقه‌بندی آنها نیز نقشی داشته باشند. در این فصل یک طبقه‌بندی کارکردی از گونه‌های تغییر معنایی ارائه شده که ناظر بر نقش پیش‌نمونگی در انگاره‌ای از تبدیلات معنایی است. در همین حال این رویکرد کارکردی به طبقه‌بندی تغییرات معنایی، پرسش‌هایی درباره تبیین خود پیش‌نمونگی پیش می‌کشد. چگونه می‌توان ماهیت کلی پیش‌نمونه‌ای ساختارهای مفهوم‌شناختی را تبیین کرد؟ سازمان‌دهی ساختار معنایی عناصر واژگانی به شیوه‌ای پیش‌نمونه‌بنیاد چه مزیتی دارد؟ پیش‌نمونگی در مقابل اصل هم ارزی «یک صورت یک معنا» به چندبرابر کردن معانی مرتبط با هر واحد واژگانی گرایش دارد. فصل چهارم گستره این تناقض را بررسی می‌کند و خواهد گفت که چگونه می‌توان این دو انگیزه رقیب را با هم آشتی داد. فصل پایانی کتاب نیز توجه را به سطح فرانظری معطوف می‌کند. نویسنده می‌گوید ورود مفهوم پیش‌نمونه‌بنیاد ساختار مقوله‌ای، تغییر عمده‌ای در نظریه و روش‌شناسی معناشناسی تاریخی ایجاد می‌کند. سپس این موضع روش‌شناختی و نظری نظریه پیش‌نمونه‌ای درزمانی در مقابل تاریخ این رشته قرار داده شده است. این ایده مطرح شده که نظریه پیش‌نمونه بازگشتی است به سنت هرمنوتیکی معناشناسی تاریخی پیشاساختارگرایانه که در فاصله سال‌های ۱۸۵۰ تا ۱۹۳۰ بر صحنه معناشناسی زبان‌شناختی حکم‌فرما بود. سرفصل‌های کتاب نیز عبارتند از: معناشناسی شناختی و نظریه پیش‌نمونه، مشخصه‌های پیش‌نمونه‌ای تغییر مفهوم‌شناختی، پیش‌نمونگی در طبقه‌بندی تغییرات واژگانی، چندمعناشدگی پیش‌نمونه‌ای و اصل هم‌ارزی و نظریه پیش‌نمونه به عنوان یک پارادایم عملی. کتاب «معناشناسی پیش‌نمونه‌ای درزمانی؛ بحثی در واژگان‌شناسی تاریخی» تالیف دیرک گیرارتز با ترجمه بلقیس روشن و بیستون عباسی، در ۲۳۷ صفحه، شمارگان ۳۰۰ نسخه و به قیمت ۳۵۰۰۰ تومان از سوی نشر نویسه پارسی منتشر شده است. |
 |
