تقدیر حتمی ما در شب قدر نیز جبر محض نیست

وی بیان کرد: این موضوع که لیالی قدر داریم نه لیلة‌القدر، ریشه در قرآن و معارف قرآن دارد. در سه آیه نخست سوره مبارکه قدر، سه بار لیلة‌القدر تکرار شده که این نشان می‌دهد، لیالی قدر داریم نه لیلة‌القدر. همچنین وقتی وارد روایات می‌شویم، از سه شب نوزدهم، بیست‌ویکم و بیست‌وسوم برای ما سخن می‌گویند که در سنت ما مسلمانان، این سه شب احیا گرفته می‌شود. این رسم از زمان پیامبر (ص) برجاست و امامان شیعه هم همواره بر آن تأکید داشتند. دلیل تأکید پیامبر (ص) و ائمه (ع) نیز این بوده که برای این سه شب نامگذاری‌های متفاوت صورت گرفته است: شب نوزدهم «لیلة‌التقدیر»، شب بیست‌یکم «لیلة‌الابرام» و شب بیست‌وسوم «لیلة‌الامضاء».
 
این نویسنده و استاد دانشگاه، افزود: در تفاوت این سه شب و وجه نامگذاری آن‌ها، امام صادق (ع) می‌فرمایند: شب نوزدهم مقدرات یک‌ساله بندگان از خیر و شر تعیین می‌شود و به تناسب شاکله و طبیعتی که داریم، سرنوشت ما مشخص می‌شود، ولی در عین‌حال این مقدرات حتمی و قطعی نیست. در فاصله شب نوزدهم تا شب بیست‌ویکم، با دعا و نیایش و درخواست‌هایی که از خدا داریم، تقدیرهایی که به‌طور اجمالی برای ما تعیین شده به سمت قطعیت پیدا کردن می‌رود. به همین دلیل نام این شب را «لیلة‌الابرام» به معنای محکم شدن مقدرات نامیده‌اند. تا فاصله شب بیست‌وسوم، ما مأمور به دعا و درخواست‌ از خداوند برای رقم خوردن بهترین تقدیرها هستیم که ان‌شاءالله در این شب رخ خواهد داد و این مقدرات قطعی به امضای پروردگار می‌رسد که در طول سال باید پیاده شود.

معارف در ادامه گفت: در یکی از دعاهای مخصوص شب قدر می‌خوانیم: «اللَّهُمَّ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ وَ فِیمَا تَفْرُقُ مِنَ الْأَمْرِ الْحَكِیمِ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ وَ فِی الْقَضَاءِ الَّذِی لا یُرَدُّ وَ لا یُبَدَّلُ أَنْ تَكْتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِكَ الْحَرَامِ …» یعنی اینکه خدایا، از تو می‌خواهم از قضای حتمی خودت، برای من سرنوست خوبی رقم بزنی. مطابق این دعا، یکی از درخواست‌ها ما می‌تواند زیارت خانه خدا، البته حجی واقعی باشد که نتیجه آن غفران همه گناهان ما باشد.
 
استاد دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران، اظهار کرد: لیلة‌القدر می‌تواند یک درس خوب برای ما داشته باشد و آن درس این است که سرنوشت حتمی ما که در سال آینده رقم خواهد خورد نیز جبر محض نیست، بلکه با دعاهایمان می‌توانیم بهترین تقدیرها را برای خود رقم بزنیم.
 
وی ادامه داد: این پرسش زیاد مطرح می‌شود که بهترین اعمال شب قدر چیست؟ امام صادق (ع) در این‌باره می‌فرمایند: هر عمل خیری در این شب از ما سر بزند، ثوابی که خدا به ما می‌دهد، بیش از انجام آن عمل خیر در هزار شب دیگر جز این شب است.

معارف در پایان گفت: در آیات الصوم در سوره مبارکه بقره، ضمن بیان احکام مربوط به روزه و جایگاه ماه رمضان و اهمیت دعا در این ماه، خداوند خطاب به پیامبر (ص) می‌گوید: «و هرگاه بندگان من از تو درباره من بپرسند، بگو من نزديكم و دعاى دعاكننده را به هنگامى كه مرا بخواند، اجابت مى‌‏كنم. پس آنان بايد فرمان مرا گردن نهند و به من ايمان آورند، باشد كه راه يابند (۱۸۶)». ان‌شاءالله هدف از روزه‌داری و دعاهای رمضان و احیای لیالی قدر، رشد و کمال برای همه ما باشد.