| به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) نویسنده در پیشگفتار کتاب مینویسد: شاهنامه فردوسی، سند پرافتخار هویت ملی و جلوه دهنده ریشهها و سنتهای قومی و تاریخی سرزمین کهن ایران است. در این اثر سترگ، اسطوره، تاریخ، دین و فرهنگ ایران پیش از اسلام نمود یافته است و میتوان از لابلای آن به اطلاعاتی گوناگون درباره دین و جامعه دینی آن عصر دست یافت.
در ایران باستان، روحانیان همواره یکی از مراتب برجسته جامعه به شمار میآمدند و در بطن اجتماع نفوذی فوق العاده داشتند. این طبقه اجتماعی که معمولاً با نام عمومی موبد خطاب میشدند در دربار شاهان کارکردهای بسیاری داشتند و همه امور با توجه به صلاحدید و پیشبینی آنها انجام میشد. این کنشها به تمامی در مشهورترین حماسه ملی ایران نمود یافته است و به حدی اهمیت دارد که با بررسی نقش و جایگاه موبدان در شاهنامه، ویژگی نمادهای رهبری، ارزشها و مفاهیم معنوی و چگونگی ارتباط دین و حکومت در ایران باستان مشخص میشود. کارکرد موبدان در شاهنامه، منحصر به اجرای امور و مناسک دینی و روایت داستانها نیست؛ آنها در اداره کشور اختیارات گستردهای دارند و همه امور با توجه به صلاحدید و رایزنی آنها صورت میگیرد. موبدان در جنگها نیز حضور فعالی دارند، از نظر علمی سرآمد زمان خویش هستند و تعلیم و تربیت به عهده آنهاست.» دلپذیر معتقد است: با توجه به مقام و موقعیت موبدان در شاهنامه، تاکنون تحقیق کامل و مستقلی در این زمینه انجام نشده بود؛ آثاری هم که به ساختار دین و حکومت در شاهنامه فردوسی پرداختهاند، به این مبحث توجه نکردهاند. این پژوهش با مد نظر قرار دادن همه دقایق مربوط به موبدان در شاهنامه و بررسی دقیق و تطبیقی ابیات مربوط به موبدان با منابع کهن و نو، میتواند منبعی کامل و متقن برای پژوهشگران و علاقهمندان به تاریخ و فرهنگ ایران باستان و شاهنامهپژوهان، در زمینه شناخت موبدان به شمار آید. این کتاب از نظر ساختار ظاهری دارای دو بخش اصلی است: در بخش اول با نام «موبدان در فرهنگ ایران»، کلیاتی درباره پیشینه موبدان در ایران باستان بیان میشود؛ این بخش دارای سه گفتار است؛ گفتار اول با نام «طبقات اجتماعی و روحانیان»، به ساختار جوامع ابتدایی و جایگاه روحانیان ـ که بالاترین طبقه در بین مراتب اجتماعی ایران باستان به شمار میآمدند ـ میپردازد. در گفتار دوم با نام «موبدان در اوستا»، نحوه نمود موبدان در کتاب اوستا بررسی میشود. در آخرین گفتار این بخش با نام «موبدان در ادوار تاریخی» نیز نقش اجتماعی، سیاسی و مذهبی موبدان و سلسله مراتب آنان در دوران ماد، هخامنشی، اشکانی و ساسانی با توجه به متون و کتیبههای مختلف مورد بررسی قرار میگیرد. در بخش دوم با نام «موبدان در شاهنامه»، ابتدا به اجمال سلسله مراتب روحانیان در شاهنامه معرفی میشود، سپس ذيل دو مبحث، نقش و جايگاه موبدان در شاهنامه بررسی ميگردد: در گفتار اول صفات و ویژگیهای موبدان ذیل چند عنوان با نامهای سیرت پسندیده، فره موبدی، گفتار حکیمانه و لباس پاکیزه تبيين ميشود. در گفتار دوم، کارکردها و خویشکاریهای موبدان به چهار دسته کلی تقسیم شده که عبارتند از: اجرای امور کشوری و لشکری، برگزاری آیینها، راوی و کاتب داستانهای کهن و مرجعیت علمی. گفتنی است ذیل هر یک از کارکردها به کنشهای فرعی آنها نيز پرداخته شده است. در قسمت پایانی هم مهمترین نتایج و دریافتهای این پژوهش، فهرستوار بیان میشود. کتاب «موبدان در شاهنامه فردوسی» نوشته زهرا دلپذیر، دکترای زبان و ادبیات فارسی و پژوهشگر پسا دکترای ادبیات حماسی است که به تازگی (دی ماه ۱۳۹۸) از سوی انتشارات پاژ مشهد به چاپ رسیده است. |
 |
