| به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در اردبیل، موسسه خانه کتاب در راستای تحقق شعار «ایران فقط تهران نیست» با همکاری اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اردبیل، عصر امروز چهارشنبه ۱۳ آذرماه و در پنجمین برنامه «عصر کتاب استانی» در سالن آمفی تئاتر دانشکده پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی اردبیل، از دو تن از مفاخر فرهنگ و ادب این استان، محمدرضا بایرامی نویسنده و داستان‌نویس و بیوک جامعی نویسنده و پژوهشگر تجلیل کرد.
محمدرضا بایرامی نویسنده معاصر ایرانی متولد ۱۳۴۰ در اردبیل است. وی با کتاب «کوه مرا صدا زد» از قصه‌های سبلان، توانست جایزه خرس طلایی، جایزه کبرای آبی سوییس و نیز جایزه کتاب سال سوییس و برای نگارش رمانِ لم‌یزرع، جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران را کسب کند. از دیگر آثار او می‌توان به «گرگ‌ها از برف‌ها نمی‌ترسند»، «آتش به‌اختیار»، «مردگان باغ سبز»، «فصل درو کردن خرمن»، «سنگ سلام»، «فصل پنجم: سکوت» و…اشاره کرد. بیوک جامعی در سال ۱۳۲۴ در محله طوی اردبیل در خانواده‌ای مذهبی و فرهنگی به دنیا آمد. وی از چهره‌های فرهنگی استان اردبیل است که نزدیک به نیم قرن فعالیت در حوزه فرهنگی این استان دارد. «سورها و سوگ‌ها» نوشته این محقق فرهنگ عامه اردبیل است که شامل ۴۰ عنوان از سنت‌ها و آیین‌های این استان است. جامعی به‌عنوان یکی از منابع و مراجع آگاه به حوزه فرهنگ و آداب محلی، بومی و فولکلور اردبیل شناخته می‌شود و «نگاهی به آثار و ابنیه تاریخی اردبیل» از دیگر آثار اوست. غلامرضا امامی، نویسنده، مترجم و پژوهشگر، در مقام نخستین میهمان سخنران برنامه، ابتدا از روزی گفت که برای نخستین بار فرش اردبیل را در موزه لندن، دیده و آرزومند دیدار این شهر بود و در این باره افزود: از آن روز به بعد آرزو داشتم، توفیق رفیق شود تا به شهر شما و به دیدار خانقاه و مسجد شیخ صفی بیایم، از این رو در پاسخ به دعوت خانه کتاب به شوق آمدم. امامی با ابراز خرسندی از حضور در اردبیل اظهار کرد: از بازدید چند کتابفروشی این شهر لذت بردم؛ حضور خانم‌ها در عرصه عرضه کتاب، امانت کتاب، نقد کتاب، جمع‌خوانی، نقد و بررسی، کار بزرگ فرهنگ‌سازی «نه به پلاستیک» و. .. از جمله اقدامات بزرگ و مثبت کتابفروشی‌های اردبیل بود که مرا به وجد آورد. وی تصریح کرد: ناشری دیدم که با وسواس و دقت به ویراستاری و تصحیح می‌پردازد و در عین فروتنی و تواضع، ۱۰ سال زمان برای آن صرف می‌کند به مثابه «جهانی بنشسته در گوشه». در دیدار دکتر وهاب‌زاده نیز شگفت‌زده شدم؛ پزشکی که زندگی غرب و بهترین امتیازات را کنار گذاشت تا دِین خود را به سرزمینش ادا کند. این مترجم با اشاره به اینکه یکی از بزرگترین کتابخانه‌ها پس از آستان قدس رضوی، کتابخانه شیخ صفی‌الدین اردبیلی بوده است اظهار کرد: امروز به زیارت مزار شیخ صفی و بقعه متبرکه نائل شدم و خوشحالم که این آرزو برآورده شد و این سفر قرین شد با دیدار دوستانی چون بایرامی و استاد جامعی. امامی با ابراز امیدواری بر اینکه تعداد کتابخانه‌ها بیشتر شود تا چراغ دل‌ها روشن‌تر شود، خطاب به حاضران تأکید کرد: قدر شهر خود و بزرگان این شهر را بدانید؛ کما اینکه امروز برای تقدیر چنین چهره‌هایی جمع شده‌اید. قزلی: اردبیلی‌ها نویسندگانی در تراز جهانی در اطراف خود دارند وی افزود: آنچه از قلم بایرامی مسطور می‌شود، از فطرت وی برآمده و به این دلیل به سرعت بر جان و فطرت می‌نشیند. از دیگر نکات قابل تذکر به همشهریان وی این است که قدر او را بدانید. مدیرعامل بنیاد شعر و ادبیات داستانی با یادآوری پیشنهاد نامگذاری یکی از میادین اردبیل به نام بایرامی تاکید کرد: از دانش آموزان می‌خواهم وی را به‌خوبی بشناسند زیرا آن‌قدر که در تهران و اروپا بایرامی را می‌شناسند، در اردبیل شناخته شده نیست درحالی‌که شما نویسندگانی در تراز جهانی در اطراف خود دارید. قزلی ادامه داد: من اگر اردبیلی بودم، همه کتاب‌های بایرامی را در برنامه خود قرار می‌دادم؛ اردبیلی‌ها می‌توانند وی را بیشتر بشناسند. مدیرعامل شعر و ادبیات داستانی تصریح کرد: همانطور که داستایوفسکی می‌گوید پوشکین قلب روسیه است، در سینه بایرامی نیز قلب سبلان می‌تپد و وی پدیده‌ای است از تبلور روح سبلان به عنوان یک نماد از یک قوم است. وی گفت: بایرامی حتی وقتی از جنگ می‌نویسد، باز هم آثار سبلان در آن دیده می‌شود و به واقع ادبیات در برابر قله او کرنش کرده و خواهد کرد. معاون سیاسی و امنیتی استاندار اردبیل هم در سخنانی در این برنامه گفت: برگزاری چنین مجالسی سه هدف را دنبال می‌کند، اول احترام و بزرگداشت افرادی که خدمتگزار جامعه بشری بودند، دوم الگوسازی برای نسل‌های جوان و آینده و سوم معرفی داشته‌های منطقه خود در کشور و جهان بوده است. ندایی افزود: بایرامی و آثار وی افتخار اردبیل است و به اهالی اردبیل تبریک می‌گویم که قدرشناس این چهره ملی و بین‌المللی هستند. بیوک جامعی دایره المعارف فرهنگ اردبیل است ناصر اسحاقی، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اردبیل هم در این مراسم اظهار کرد: امروز توفیقی شد تا بزمی آراستیم برای تکریم از دو چهره نام‌آور استان که حقی بر گردن فرهنگ استان دارند و بر آن شدیم تا دین خود را به این اساتید بزرگ حوزه فرهنگی استان ادا کنیم. وی افزود: شورای فرهنگی استان اردبیل برنامه‌هایی را جهت تجلیل از چهره‌های نام‌آور و فرهنگی استان تدوین کرده و تا به امروز از اساتید و نام آورانی همچون شاهی، برزگرجلایی و… قدردانی شده است. مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اردبیل بیان کرد: همه جای دنیا اردبیل را با رمان‌های بایرامی می‌شناسند و آثار وی در معرفی اردبیل به دنیا نقش بسیاری داشته و مشتی از خاک زرخیز دامنه سبلان به دست نسیم شما سپرده است. اسحاقی عنوان کرد: بیوک جامعی یک قله در تمام عرصه‌های فرهنگی استان است و ردپای وی در تمام بخش‌های فرهنگی استان دیده می‌شود. وی گفت: این مراسم با شعار وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، «ایران تنها تهران نیست» برگزار می‌شود که یکی از برنامه‌های کلان وزارتخانه بوده و برای تحقق این شعار برنامه‌هایی که پیش از این در تهران انجام می‌شد امروز در استان‌ها انجام می‌شود از این رو خانه کتاب برای ۲ نفر از اهل قلم اردبیل مراسم نکوداشت برگزار کرد. همچنین در این برنامه نیکنام حسینی‌پور مدیرعامل موسسه خانه کتاب در سخنانی از همراهی و همدلی همه نهادهایی که در پنجمین برنامه عصر کتاب استانیِ این موسسه مشارکت داشته‌اند اعم از استانداری، شهرداری و… قدردانی کرد. وی کتاب را مقبول‌ترین، مقارن‌ترین و مشرف‌ترین چیز به طبع آدمی دانست که نه نسیان در آن راه دارد و نه تغییر می‌یابد و تاکید کرد: مطالعه کتاب لذت را فزونی می‌بخشد و میل در فراگیری را شدیدتر می‌سازد، زبان را گویاتر و کلام و گفتار را فصیح‌تر، جان را مسرور و سینه را فراخ‌تر می‌کند. در دیدگاه عامه مردم، مقام و بزرگی و نزد بزرگان، دوستی و احترام به ارمغان می‌آورد. نقش شیخ صفی‌الدین اردبیلی در ایجاد زمینه برای تشکیل دولت صفوی، برجسته است حسینی‌پور با بیان اینکه با چنین رویکردی به کتاب و فرهنگِ کتابخوانی به معرفی استانی می‌پردازیم که فرهیختگانی در خور و شایستگانی بی‌ادعا داشته است، استان اردبیل را از جمله استان‌های کهن و باستانی با تاریخ چند هزار ساله دانست و افزود: با ظهور شیخ صفی‌الدین و نوادگان او، اردبیل اعتبار ویژه‌ای یافت، به‌طوری كه این شهر در زمان تیمور، دارالارشاد و در زمان سلاطین صفوی با عنوان دارالامان از جایگاه خاص سیاسی، اجتماعی و فرهنگی برخوردار شد. سالروز استقرار صفویان به عنوان اولین دولت ملّی بعد از اسلام در ایران و تاجگذاری شاه اسماعیل صفوی و رسمیت مذهب تشیع در ایران، به‌عنوان روز ملّی اردبیل برگزیده شده است. در واقع نقش شیخ صفی‌الدین اردبیلی در ایجاد زمینه برای تشکیل دولت صفوی، نقشی برجسته است. وی گفت: در زمینه علم و فرهنگ، تاریخ نشان می‌دهد از سرزمین اردبیل، اندیشمندان زیادی در علوم گوناگون پا به عرصه وجود گذاشتند که برای اعتلای فرهنگ و تمدن اسلامی خدمات ارزشمندی انجام دادند. علما و دانشمندان اردبیل همانند دانشمندان سایر مناطق، برای کسب دانش و برخورداری از امکانات مراکز علمی معتبر، اقدام به سفر و اقامت در شهرهای مهم علمی از جمله حوزه‌های درسی بغداد، نیشابور و دمشق می‌کردند و تعدادی از آنان، صاحب کرسی تدریس و جلسات آموزش و بحث نیز بودند. مدیرعامل خانه کتاب تاکید کرد: پیوند فرهنگی‌ای که کل آذربایجان با هم دارند، برای سرزمین ما یک دروازه تمدنی بوده است؛ مثل بوشهر در جنوب. آنها دروازه تمدنی ایران برای کتاب محسوب می‌شدند اما به‌دلیل جنگ‌ها و آشوب‌هایی که از دوران مغول حادث شده، بسیاری از این میراث فرهنگی و مکتوب آسیب دیده‌اند و فراز و فرودهای روزگار، آنها را از بین برده و هم‌اینک تنها نشانه‌هایی از آنها در خیلی از کتابخانه‌ها و موزه‌های جهان باقی مانده است. حسینی‌پور گفت: نقش اردبیل و در کل آذربایجان را باید در تمامی موزه‌های دنیا، مثل روسیه و عثمانی و غیره ببینید و خاصّه اردبیل به دلیل اینکه در دوران صفویه رونقی به جریان ادبی و استنساخ کتاب داده است. در اردبیل از دوران مشروطیت آثار چاپ و نشر باقی مانده که خود گواه این مطلب است که آنجا خیلی زود صاحب چاپخانه شده است. چاپخانه و نشرِ کتاب نیز در اردبیل پیشینه‌ای بس طولانی دارد، کتابخانه اردبیل جایگاه و پایگاه خوشنویسان و کتابت بوده، و بسیاری از آن آثار اکنون زینت‌بخش موزه‌ها شده است. وی تاکید کرد: استعدادهای فرهیختگان اردبیلی و نقش تأثیرگذار آنها هم در اردبیل و هم در کل ایران مورد نظر همه بوده است، در حوزه‌های علمیه شاهدیم که بسیاری از علمای طراز اول از آن خطّه هستند؛ در دانشگاه نیز بزرگان مستعدی داریم که زاد و بوم آنها اردبیل بوده البته باید نقش اردبیل و اردبیلی‌ها را از هم تفکیک کرد و حتی خیلی از این استعدادها از روستاهای اطراف بوده‌اند که نباید نقش آنها را فراموش کرد. به قول شاعر: «خیلی از روستازادگان دانشمند / به وزیری نزد پادشاه رفتند»؛ آنها سعی کردند خودشان را با حداقل امکانات به بالاترین مدارج برسانند، بسیاری از آنها ناشناخته ماندند و اگر کتاب اردبیل در گذر تاریخ را ورق بزنیم متوجه می‌شویم، چه کسانی اردبیلی هستند و از این جهت انسان‌های تأثیرگذاری در سرنوشت کشور بوده‌اند و خدمت آنها به ایران و جهانِ اسلام ثبت و ضبط شده است. مدیرعامل خانه کتاب ادامه داد: البته این بزرگان بنا به دلایلی خیلی شناخته شده نیستند مثل ورزشکاران این دیار که شهرت جهانی دارند و از سرمایه‌های ملی کشورند، اما تنوع کارهای آنها در حوزه‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و غیره مشهود است و بنا به اقتضا در اینجا باید آنها را در حوزه فرهنگ جست‌وجو کرد. یکی از جلوه‌های کارهای این بزرگان را می‌توان در تمسک به اهل بیت (ع) بررسی کرد که در فرهنگ آنجا جهانی است و در اینجا تمسک به حضرت ابوالفضل العباس (ع) یک حال و هوای دیگری دارد و این از نکات برجسته‌ای است که باید به آن توجه کرد؛ و حتی منجر به گردشگری مذهبی شده است و این نشأت گرفته از تأثیر فرهنگ بومی این‌جاست. حسینی‌پور ادامه داد: وقتی که بانک اطلاعات خانه کتاب را جست‌وجو می‌کنیم، تعداد زیادی از آثار را می‌بینیم که توسط ادیبان اردبیلی نوشته شده است، اما به‌طور واضح مشخص نیست، آنها نه تنها در کهن سرای فارسی و حتی در نوپردازی فارسی هم افراد زیادی دارند و در حوزه‌های علمی هم انسان‌های توانمندی هستند و اینها همه از تأثیرات فرهنگ است که در خواندن کتاب می‌توان یافت. مدیرعامل خانه کتاب افزود: اردبیلی‌ها حال خوش خواندن را درک کرده‌اند و فرهیختگانی که در قله فرهنگ هستند هم فزون‌اند. این استان همیشه مولد ادیبانی بوده است، از جمله این نویسندگان متقدم و متأخر که توانسته‌اند بر قله‌های دانش بایستند محدثان، مورخان، فقها، شعرا و ادبای زیادی همچون سعدالدین وراوینی، عارف اردبیلی، واعظ اردبیلی، شیخ صفی‌الدین اردبیلی و در دوران حاضر محقق اردبیلی، آیت‌الله موسوی اردبیلی، آیت‌الله مشکینی و در حوزه نویسندگی و داستان‌نویسی امیرحسین فردی، جعفر ابراهیمی، رضا سیدحسینی، داوود غفارزادگان، دکتر جابر عناصری، عمران صلاحی و محمدرضا بایرامی را می‌توان نام برد. وی تصریح کرد: درحقیقت اردبیل مثل سبلان استوارش که چشمه‌های جوشان آب گرمش جسم‌ها را نوازش می‌دهد و همیشه می‌جوشد، در حوزه فرهنگ هم نویسندگانش روح را سیراب می‌کنند و همیشه زایش داشته است و امیدوارم این زایش و زایندگی تداوم داشته باشد. به قول مولوی «هين سخن تازه بگو تا دو جهان تازه شود / وا رهد از حد جهان بي حد و اندازه شود». به گفته حسینی‌پور، بایرامی در آثار خود، جنگ و دفاع مقدس و فضای روستا و زندگی ساده روستایی را مورد توجه قرار داده است و همین امر سبب شده است تا بتواند در جشنواره‌های داخلی و خارجی، رتبه‌های ارزشمندی را کسب کند. او با نگارش کتاب «لم یزرع» سی و چهارمین جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران را کسب کرد و تعدادی از آثار قابل تحسین این نویسنده اردبیلی به زبان‌های خارجی هم ترجمه شده است. وی از شاخص‌ترین نویسندگان مکتب اردبیل است و این حس تعلق به منطقه خودش در آثارش نمود دارد و در عین حال فرزند زمان خودش هم بوده است و حتی در رفتار آقای بایرامی اون صداقت و صمیمیت روستایی را می‌بینید. وی افزود: او در امر داوری چند جشنواره از جمله انتخاب کتاب سال جهوری اسلامی ایران – از بزرگترین جشنواره‌های کتاب ایران – حضور داشته است و از جمله نویسندگان خستگی‌ناپذیر و پرکار به‌شمار می‌رود. انتشار حدود ۳۰ جلد کتاب و ده‌ها مقاله و نقد کتاب، نشانگر فعالیت بی‌وفقه او در حوزه ادبیات است. از جمله رمان‌های وی برای نوجوانان، می‌توان به کتاب‌های «در ییلاق»، «دود پشت تپه»، «سایه ملخ»، «سپیدار بلند»، «مدرسه ما» و «به دنبال صدای او» اشاره کرد. مدیرعامل خانه کتاب سپس گفت: اما دیگر نویسنده ارزشمند ما که امروز مفتخریم در این جشن عصر کتاب استانی از او تجلیل کنیم، بیوک جامعی است. آقای جامعی در محله طوی اردبیل در خانواده‌ای مذهبی و فرهنگی به‌دنیا آمده است. وی یکی از چهره‌های سرشناس فرهنگی استان اردبیل است که نزدیک به نیم قرن در حوزه فرهنگی این استان فعالیت دارد. جامعی در پرونده کاری خود کتابداری کتابخانه‌های ملی، تربیت و موزه آذربایجان، مسئولیت اداره فرهنگ و نیز ریاست میراث فرهنگی را بر عهده داشته است. ایشان همواره دغدغه فرهنگ دارد و نگران انقطاع فرهنگی است؛ وی در پی گسترش فرهنگ کتاب و کتابخوانی است و به‌دنبال چرایی این مهم که مردم چرا مطالعه نمیکنند و میزان سرانۀ مطالعه پایین آمده است. حسینی‌پور افزود: آقای جامعی از دوران کودکی علاقه ویژه‌ای به حضرت ابا عبدالله‌الحسین (ع) داشته و هم اکنون مسئولیت رئیس محله طوی اردبیل که جزء محلات شش‌گانه شهر است را برعهده دارد و یکی از دست اندکاران برگزاری عزاداری سنتی مردم اردبیل در ماه محرم است.(بنا به گفته خودشان) کربلا، کعبه آمال اوست. آقای جامعی به‌عنوان یکی از منابع و مراجع آگاه به حوزه فرهنگ و آداب محلی، بومی و فولکلور اردبیل شناخته می‌شود و در این حوزه تألیفاتی دارند که می‌توان به کتاب‌های «سورها و سوگ‌ها، عاشقانهها و نگاهی به آثار و ابنیه تاریخی اردبیل» اشاره کرد. ایشان هم خلیق است و هم معتدل و به‌نوعی تاریخ اردبیل با آقای جامعی گره خورده است و در حوزه احیای متون واحیای میراث فرهنگی زبانزد هستند. ایشان تلاش‌های وسیع و گسترده‌ای در حفظ و بازسازی ابنیه‌های تاریخی انجام داده و سهم بسزایی در بازسازی مجموعه تاریخی شیخ صفی‌الدین اردبیلی داشته است. مدیرعامل خانه کتاب در پایان سخنانش ابراز امیدواری کرد که مردم ایران زمین و این منطقه و خصوصا نوجوانان و جوانان جویای دانایی و آگاهی از خرمن دانش آنها خوشه چینی کنند و با تکیه بر آنها به قله‌های رفیع معرفت صعود کنند. بر اساس این گزارش، پخش کلیپ با موضوع شناختنامه بایرامی و جامعی، رونمایی از کتاب‌های «گفتاری در آثار و ابنیه تاریخی اردبیل» از بیوک جامعی و «درخت ابریشم بی‌حاصل» از محمدرضا بایرامی، امضای لوح یادبود، اجرای زنده موسیقی و تجلیل و اهدای هدایا به این دو چهره فرهنگی استان اردبیل، پایان‌بخش پنجمین برنامه عصر کتاب استانی بود. |
 |
