اصول مدیریت کتاب

اصول مدیریت کتاب

فنون مدیریت برای کتابداران کتابی درسی برای دوره‌های مقدماتی مدیریت کتابخانه و اطلاع رسانی است. در این کتاب مفاهیم و ابعاد مدیریت، که بویژه برای تازه واردان به این وادی اهمیّت دارد، مورد تأکید قرار گرفته است. اگر چه در این کتاب آخرین روشهای مدیریّت بررسی نشده امّا بیش از چاپ نخست بر روشهای کنونی مدیریت تأکید شده است. مقوله نظامهای شایستگی و گفتگوهای دسته جمعی (که امرزه نسبت بهسالهای ۱۹۷۴ و ۱۹۷۵ که اوّلین چاپ کتاب تهیّه شد، بسیار بیشتر متداول است) و نظام شایستگی (خدمات کشوری) در این ویرایش در یک فصل کامل ارائه داده شده است. در چاپ نخست، موضوع رهبری در چند فصل بررسی شده بود، امّا در این ویرایش به طور کامل به این مسأله اختصاص یافته است. دو مقوله تاریخچه مدیریت و دیدگاههایی درباره مدیریت که در چاپ نخس-ت در دو فص-ل م-ورد بحث قرار گرفته بود، در این ویرایش درهم ادغام و در قالب فصل ۳ ارائه شده است.

بازخورد استادان و دانشجویان نشان داد که برای ارائه مفاهیم و آرای مهم، به نمونه‌های کتابخانه ای بیشتری نیاز است. برای این منظور تعداد نمونه‌ها افزایش یافت.

در مواردی این نمونه‌ها اسناد شغلی بوده است (مانند یادداشتها، نامه ها، و کاغذهای مربوط به مقامها که نام کتابخانه و شخص (یا اشخاص) از آنها حذف شده است. انتشار ویرایش دوّم امکان داد که مطلب به صورتی غیر رسمی تر نگاشته شود. در ویرایش دوّم نمونه‌های غیر معمول و گاه دردآور و حتّی خنده آور از ضعفهای مدیران کتابخانه‌ها آورده شده است.

آثار روزآمدی برای مطالعه و بررسی بیشتر در هر فصل پیشنهاد شده است. آثار معرفی شده براساس در دسترس بودن و روزآمد بودن انتخاب شده است (البته برخی آثار قدیمی نیز مطرح شده است) ، امید است که خوانندگان با مطالعه آثار معرفی شده شناخت عمیقتری نسبت به موضوع پیدا کنند.

در فلسفه ای که من از مدیریت دارم، انسانها از اشیا اهمیّت بیشتری دارند، از این رو تقریباً همه فصول جنبه ای «انسان گرایانه» دارند. کتاب با چهار فصل کلّی در مورد کتابخانه‌ها و مدیریت، مفاهیم کلّی مدیریت، تاریخچه مختصری از مدیریت و شیوه‌های آن و خلاقیّت و نوآوری در کتابخانه آغاز می‌شود. یازده فصل بعدی به طور کلّی موضوعات اساسی مدیریت را در بر می‌گیرد: اهمیّت اختیار و مسئولیت (از جمله جوابگویی در قبال مسئولیت) ؛ تفویض اختیار و مسئولیت؛ تصمیم گیری؛ برنامه ریزی، ارتباطات؛ انگیزه و رهبری؛ کارگزینی با توجه به افراد و نظامها (خدمات کشوری و گفتگوی دسته جمعی) ؛ تنظیم بودجه و تحلیل کار. فصل آخر به چند روش در همین زمینه اختصاص دارد.

لفظ کتابخانه به مفهوم کتابخانه، مرکز اطلاعات، مرکز مرجع، یا عبارات مشابهی به کار می‌رود. این عبارات تداعی گر سازمانی است که اساس موجودیت آن ارائه خدمات اطلاعاتی از قبیل اطلاع رسانی، مدیریت اطلاعات، سندداری و مانند آنهاست لفظ کتابدار نیز به طور کلّی به معنای فردی است، اعم از زن و مرد، که در این سازمان کار می‌کند همچنین از واژه حرفه ای به معنای کتابدار [متخصص] استفاده کرده ام.

کاربرد یکی از مفاهیم مشتق شده از کتابخانه، یعنی مرکز اطلاعات، ایجاب می‌کند که برای مردمی که از خدمات این سازمانها بهره می‌جویند نامی انتخاب شود. ظاهراً هیچ اصطلاح کلّی منفردی که مورد پذیرش همگان باشد در کاربردهای کنونی وجود ندارد. بنابراین از اصطلاحات مراجعه کننده دایم (۱) (که شاید بیش از همه اصطلاحاتمورد استفاده قرار می‌گیرد) مراجعه کننده (۲) (شناسه جدیدتری که در متون کتابداری واطلاع رسانی به کار می‌رود و استفاده کننده (که شاید کمتر از همه اصطلاحات مورد پذیرش باشد) به جای یکدیگر استفاده کرده ام.

در این جا مایلم از همه کسانی که در تهیه این ویرایش مرا یاری داده اند سپاسگزاری کنم. طبیعی است که از راهنماییهای خوانندگان برای بهبود کیفیت کتاب استقبال می‌کنم.

سرانجام برای همه دانشجویانی که در این زمینه به تحصیل اشتغال دارند و مسئولیت سرپرست و مدیر را می‌پذیرند، آرزوی نیکبختی می‌کنم.