سخن گفتن در قالب علم و کتاب از آزادی ارزشمند است

شریف لک زایی نویسنده کتاب فوق در این مراسم گفت: اولین مقاله‌ای که از من چاپ شده است درباره "آزادی" بوده که در آن خلاءها و آسیب‌ها را به لحاظ نظری مدنظر داشتم.

وی گفت: یکی از خلاءها در انقلاب اسلامی نبود نظریه "آزادی" است، همان طور که نظریه عدالت نداریم.

لک زایی ادامه داد: در این اثر مقالات و مباحثی مطرح شده است که در طی سال‌ها جمع‌آوری‌شده اند به این امید که بتواند بستری فراهم کند تا به سمت تولید نظریه آزادی حرکت کنیم. البته در ابتدا نظریه آزادی از نگاه امام خمینی(ره) بررسی شده تا بعد این نظریه در ابعاد مختلف پیگیری شود.

نویسنده کتاب اظهار کرد: در قانون اساسی و سخنان بزرگان انقلاب بحث آزادی همواره مطرح بوده است و در چهل سالگی هنوز درباره آن صحبت می‌کنیم اما جای خالی یک نگاه منجسم درباره این موضوع خالی بود.

وی گفت که این کتاب با حمایت جهاد دانشگاهی در شش فصل چاپ شده است و مباحث مفهومی، رسانه‌ای، انواع مشارکت سیاسی، اقلیت‌ها و نسبت آنها با انقلاب اسلامی و بازخوانی دیدگاه در آن مطرح شده است.

نویسنده کتاب امام خمینی(ره) و مساله آزادی اظهار کرد: در این کتاب به مبنای فلسفی آزادی اشاره شده است؛ اینکه نگاه فلسفی، فقهی، کلامی امام خمینی(ره) به بحث آزادی چیست و اینکه این بحث فقط در حوزه انتزاعی و نظریه نباید باقی بماند بلکه به موضوع چگونگی تحقق آن در جامعه نیز پرداخته شده است.

در ادامه این مراسم محمد حسین جمشیدی استاد دانشگاه در نقد و بررسی کتاب فوق گفت: اهمیت بحث این است که به موضوعی پرداخته شده که در ارتباط با ذات و آرمان انسان است و البته یک آرمان همگانی است. سخن گفتن در قالب علم و کتاب از آزادی ارزشمند است.

وی ادامه داد: از طرفی در این کتاب به یکی از ابعاد مهم اندیشه امام خمینی(ره) پرداخته شده است. امام به طور پراکنده و در قالب سخنرانی‌ها به مساله آزادی پرداخته است و جمع‌آوری این‌ها در اثری پژوهشی کار ساده‌ای نیست.

جمشیدی در بیان ابعاد مثبت این کتاب اظهار کرد: این کتاب با قلمی روان و زبانی ساده نگاشته شده است و نیز نویسنده به ریشه‌های فلسفی در بحث آزادی پرداخته است.

این استاد دانشگاه در ادامه برای بهبود برخی جزئیات در این کتاب در چاپ‌های بعدی یا در پژوهش‌های آینده گفت: دادن یک ساختار علمی به کار حائز اهمیت است. این اثر مجموعه مقالاتی است که در زمان‌های خاص نگاشته شده است بنابراین اگر بتوانیم یک روش خاص پژوهشی را به کار بگیریم بهتر می‌توانیم کا را ساختارمند و روش‌مند کنیم. نکته دیگر نبود یک چارچوب نظری و مفهومی است. در موضوع آزادی با به کارگیری یک چارچوب مشخص، تصویر بهتری از موضوع در اختیار خواننده قرار می‌گیرد. ساختارمند و روش مند بودن و چارچوب نظری داشتن ارکان مهمی در تدوین اثر علمی است.

جمشیدی ادامه داد: معتقدم بد نیست اگر بررسی شود چه آثاری درباره آزادی از منظر امام قبلاً تهیه شده است. این پیشینه کمک می‌کند که بدانیم دیگران قبل از ما چقدر به جلو پیش آمده‌اند و خلاءها چیست.

وی با بیان اینکه به نظرم کتاب نگاه به آزادی از نگاه امام خمینی بر دو بعد مثبت و منفی در آزادی تأکید دارد گفت: در بعد غربی، نگاه به آزادی منفی مقدم است یعنی برای رسیدن به آزادی باید موانع را برداشت اما آن طور که از حرف‌های امام، شهید مطهری و شهید صدر، برداشت می‌شود مساله بالعکس است، یعنی آزادی مثبت بر منفی مقدم است به این معنا که تا وقتی اراده‌ای شکل نگیرد، امکان رفع موانع بیرونی به وجود نمی‌آید از این رو باید آزادی در درون انسان‌ها شکل گیرد نه جامعه.

همچنین اکبر اشرفی استاد دانشگاه در نقد این کتاب اظهار کرد: معتقدم شاید اگر کلمه "مساله" از عنوان کتاب برداشته می‌شد بهتر بود چون بار منفی دارد و شاید بهتر بود از عنوان "آزادی در اندیشه امام خمینی" استفاده می‌شد.

وی گفت: خوب بود چارچوب نظری کتاب  در فصل اول می‌آمد مبنی بر اینکه امام در اندیشه سیاسی‌اش به آزادی چطور نگاه می‌کردند. مقوله" آزادی" همه اندیشه امام نیست بلکه یکی از فصول آن است.

وی نسبت به اینکه برخی جملات نقل شده در کتاب بدون منبع است گفت: گاهی احساس می‌شود این جملات به نقل از امام خمینی(ره) نیست در حالی نمی‌توان به جرات این را گفت. بنابراین امیدوارم در چاپ بعدی این ملاحظات در نظر گرفته شود.

در ادامه لک زایی در پاسخ به منتقدان کتابش اظهار کرد: توجه به تاریخچه مقالات قدری محدودیت ایجاد می‌کرد و شاید از این منظر نمی‌شد برای هر مقاله یک چارچوب نظری قرار داد.

وی افزود: در فصل ۶ قصدم این بود که مباحث ۵ فصل قبلی را منسجم کنم. انسجام روشی و مفهومی لازمه کاری مستقل است و این را می‌پذیرم، اما چون مقالات متعددی مورد نظر بوده است در این کتاب نمی‌شد به آن‌ها یک چارچوب کلی و واحد داد.

نویسنده کتاب در باب آزادی منفی و مثبت تصریح کرد: معتقدم باید موانع درونی آزادی رفع شود و بعد به سمت رفع موانع آزادی در جامعه برویم. در بحث اقلیت‌ها و زنان پرسش‌های زیادی بعد از انقلاب از امام می‌شود و در هر مقطع و مراتبی موضوع دنبال شده است. نگاه امام در بحث آزادی ایجابی است و اولویت را به آزادی مثبت داده‌اند اما در بخشی از سخنانشان هم به آزادی منفی پرداخته‌اند. اما به طور کلی فکر می‌کنم باید از منظر آزادی منفی به نظریات امام نگاه شود.

لک زایی گفت: هدف این بود که "مسئله" یا دغدغه آزادی مطرح شود. از همان ابتدای انقلاب این بحث مطرح بوده است، از اسم جمهوری اسلامی یا جمهوری دموکرات گرفته تا موارد دیگر. بنابراین نیاز است در ابعاد مختلف به این موضوع پرداخته شود.

وی در باب نگاه امام به موضوع تفکیک قوا گفت: در بین اندیشمندان مسلمان که تفکیک قوا را مطرح کرده‌اند، امام فراغ از استبداد مدنظرشان است و نگاه کلی امام در این بحث همان است که فلاسفه سیاسی از آن می‌فهمند.