به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، در بیوتکنولوژی از سیستم‌های بیولوژیکی موجودات زنده یا بخش‌هایی از آن، برای تولید یا ایجاد محصولات مختلف استفاده می‌شود. با توسعه مهندسی ژنتیک در دهه ۱۹۷۰، تحقیقات در زمینه بیوتکنولوژی و سایر زمینه‌های مرتبط مانند پزشکی، زیست‌شناسی و غیره، به دلیل امکان تغییر در مواد ژنتیکی موجودات زنده (DNA) به سرعت توسعه یافت. امروزه بیوتکنولوژی، بسیاری از رشته‌های مختلف ازجمله ژنتیک، بیوشیمی و زیست‌شناسی مولکولی را پوشش می‌دهد و فناوری‌ها و محصولات جدید هرساله در حوزه‌های گوناگون مانند پزشکی (توسعه داروهای جدید و درمان)، کشاورزی (توسعه گیاهان اصلاح شده ژنتیکی، سوخت‌های زیستی، درمان بیولوژیکی) یا بیوتکنولوژی صنعتی (تولید مواد شیمیایی، کاغذ، منسوجات و مواد غذایی) توسعه می‌یابند.
کتاب «مروری جامع بر بیوتکنولوژی» که زیرنظر نجات مهدیه؛ عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات ژنتیک و مرکز آموزش، تحقیقاتی و درمانی قلب و عروق شهید رجایی تدوین و به چاپ رسیده، زیست‌فناوری پزشکی یا بیوتکنولوژی پزشکی را که امروزه در شاخه‌های مختلف کاربردهای بسیاری دارد، مورد بررسی جامع قرار می‌دهد. تألیف بخش زیست‌شناسی این کتاب را بهمن اکبری؛ عضو هیأت علمی دانشگاه و دارای مدرک دکترای بیوتکنولوژی، برعهده داشته و محمدرضا عاشوری؛ دکترای بیوشیمی بالینی هم بخش بیوشیمی کتاب را تألیف کرده است.
این کتاب به‌عنوان یک اثر مرجع در زمینه بیوتکنولوژی پزشکی، برای دانشجویان رشته‌های مرتبط به‌ویژه دکترای این رشته، همچنین پژوهشگران حوزه‌های سلولی و مولکولی، کلونینگ و تکنیک‌های کاربردی بیوتکنولوژی سودمند خواهد بود.
ارتباط بین تجمع جهش و سرطان
DNA نوعی اسید نوکلئیکِ دارای دستورالعمل‌های ژنتیکی است که برای کارکرد و توسعه بیولوژیکی موجودات زنده و ویروس‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. نقش اصلی مولکول DNA، ذخیره‌سازی طولانی‌مدت اطلاعات ژنتیکی و دستوری است. حال اگر این رشته مولکولی دچار آسیب یا دگرگونی شود، چه اتفاقی ممکن است رخ دهد؟ در صفحه ۸۴ کتاب به این موضوع اشاره شده است: «در نتیجه عوامل محیطی و عوامل خودبه‌خودی بر روی DNA، DNA می‌تواند متحمل آسیب شود. بهترین راه شرح اهمیت آسیب در DNA، تغییر دائمی در توالی نوکلئوتیدی DNA می‌باشد که به آن جهش می‌گویند. در پستانداران یک ارتباط قوی بین تجمع جهش و سرطان وجود دارد. با استفاده از آزمون ساده اِیمز (Ames test)، می‌توان پتانسیل یک ماده شیمیایی مشخص را در ایجاد بعضی جهش‌ها در یک سوش باکتریایی خاص اندازه‌گیری نمود. به‌خاطر وجود این ارتباط بین ایجاد جهش و سرطان‌زایی، آزمون ایمز برای جهش‌زاهای باکتریایی، به‌طور وسیعی به‌عنوان یک آزمون غربالی سریع و ارزان برای عوامل دارای پتانسیل ایجاد جهش در انسان به‌کار می‌رود.»
سلول‌ها چگونه می‌میرند؟
«مرگ سلول می‌تواند به دلایل مختلفی اتفاق افتد. نوعی مرگ سلولی وجود دارد که سلول آگاهانه خود تصمیم به مرگ می‌گیرد و خودکشی می‌کند. این فرایند طبیعی و مرگ برنامه‌ریزی شده را آپاپتوز می‌نامند که فقط در سلول‌های یوکاریوت رخ می‌دهد. پیامدهای مثبت آپاپتوز عبارتند از: حذف دنباله‌های جنینی، حذف پره‌های بین انگشتان جنین، مرگ سلول‌های سیستم ایمنی که علیه پروتئین‌های خودی واکنش نشان می‌دهند، حذف سلول‌های سرطانی و … . سلول‌های در حال آپاپتوز منقبض شده، متراکم می‌شوند، هسته‌های آن‌ها هم متراکم شده و DNA قطعه قطعه می‌گردد و در نهایت سلول قطعه قطعه شده و اجسام آپاپتوتیک متصل به غشاء که توسط سلول‌های دیگر احاطه شده‌اند، آزاد می‌گردند؛ این اجسام توسط ماکروفاژها بلعیده می‌شوند. در این نوع مرگ سلولی، سیتوپلاسم و محتویات درون سلول آزاد نمی‌شود و به سلول‌های دیگر آسیبی نمی‌‌رسد. برخلاف آپاپتوز، سلول‌هایی که در معرض تخریب بافتی قرار می‌گیرند، دچار نوعی مرگ به نام نکروز می‌شوند. در اثر نکروز، سلول‌ها متورم شده می‌ترکند و محتویات درون آن‌ها آزاد می‌گردد. این مواد شامل پروتئین‌هایی هستند که می‌توانند سلول‌های مجاور را تخریب نمایند و مقدمات ایجاد التهاب را فراهم آورند.»
نخستین چاپ کتاب «مروری جامع بر بیوتکنولوژی» در ۲۶۸ صفحه با شمارگان ۲۵۰ نسخه به بهای ۵۵ هزار تومان از سوی انتشارات برای فردا به بازار نشر عرضه شده است. |
