روایتی ابن‌خلدونی از جنگ تمدن‌ها

 
به اعتقاد آتالی، یکجانشینی در تاریخ بشری چیزی جز حاشیه‌ای کوتاه نیست. انسان در خلال بخش اعظم تاریخ بشر به‌وسیله خانه‌به‌دوشی شکل یافته و هم او دوباره در حال تبدیل شدن به مسافر است. تاریخ بشر حتی در تمامی دوران پنج هزار ساله‌ای که گمان می‌شد اربابانه بر تاریخ حکم می‌رانده جز توالی نبردهای روی‌داده به وسیله اقوام مسافر علیه دیگر اقوام نبوده است. اقوامی که خود پیش از آن خانه به دوش بوده‌اند و اندکی پیش از اقوام دیگر به سرزمینی رسیده‌اند و مالکان آزمند زمینی شده‌اند که از دیگران به‌زور گرفته شده است.
 
به اعتقاد آتالی، انسان همان‌گونه که خانه به دوشی را به وجود آورده است، عوامل کلیدی تمدن‌ها را نیز خلق نموده است: آتش، زبان‌ها، مذاهب، اسب‌سواری، کشاورزی، پرورش حیوانات، فلزشناسی، دریانوردی، چرخ، مردم‌سالاری، بازار، موسیقی و هنر.
 
آتالی بر این پایه می‌گوید برای یکجانشینان پس از شکل‌گیری این عناصر کلیدی تمدن، عرصه دیگری جز ایجاد حصار و قلعه‌ها، دولت و مالیات باقی نمانده بود. او همچنین می‌گوید به جز بربرهایی که برای فتح تمدن‌های عصر جابه‌جا شده‌اند، انسان‌های مسافر نیروهای حقیقی خلق همه امپراتوری‌ها از چین تا روم، از مصر تا امپراتوری آمریکای امروز بوده‌اند. هنگامی که آنها دروازه‌های خود را بر خانه‌به‌دوشان، رهسپارا، بیگانگان و هرگونه جنبشی می‌بندند، نابودی و نیستی خود را رقم می‌زنند.
 
نگرش آتالی تا حدی یادآور رویکرد ابن‌خلدون در نظریه‌های عصبیت و عمران است. ابن‌خلدون به چرخه تعویض حکومت‌ها پرداخته است. کوچ‌نشینانی که به یک حکومت مستقر و یک‌جانشین حمله می‌کنند و بر آن پیروز می‌شوند و می‌توانند حکومت خود را تشکیل دهند، پس از مدتی دچار عوارض یک‌جانشینی شده و عصبیت لازم برای تداوم حکومت را از دست می‌دهند. در چنین شرایطی امکان برای کوچ‌نشینان دیگر فراهم می‌شود تا با حمله‌ای، حکومت مستقر را سرنگون کنند و خود جای آن را بگیرند.
 
آتالی می‌گوید امروز آخرین مردمان خانه به دوش زیر پتک جهانی‌سازی ناپدید می‌شوند و دورنماهای نوینی با فن‌آوری‌های واقعی یا مجازی جدید سفر، در برابر بشریت گسترده می‌شوند و قدرت این آخرین امپراتوری یکجانشین یعنی ایالات متحده آمریکا پایان می‌یابد. آنگاه مبارزه وحشتناکی میان سه نیروی خانه به دوش یعنی بازار، مردم‌سالاری و ایمان، که در سر اندیشه جایگزینی آن را می‌پرورانند، آغاز می‌شود. اینان در مقطعی نزدیک، شرایط اخلاقی، فرهنگی، نظامی و سیاسی زمانه ما را روشن می‌سازند.
 
رویکرد آتالی هنگامی که به نبرد محتمل میان اسلام و آمریکا می‌پردازد، یادآور ایده جنگ تمدن‌های ساموئل هانتینگتون هم هست. به عبارتی او روایتی ابن‌خلدونی از جنگ تمدن‌ها ارائه می‌دهد.
 
انتشارات امیرکبیر، کتاب «انسان خانه به دوش» نوشته ژاک آتالی را با ترجمه علی اصغر سرحدی در ۴۴۴ صفحه و با تیراژ ۱۰۰ نسخه و قیمت ۶۱ هزار تومان در سال ۱۳۹۸ منتشر کرده است.