بخشی از کتاب…
| برخیز و بیا بتا برای دل ما |
|
حل کن به جمال خویشتن مشکل ما |
| یک کوزه شراب تا بهم نوش کنیم |
|
زان پیش که کوزه‌ها کنند از گل ما |
***
| چون عهده نمی‌شود کسی فردا را |
|
حالی خوش کن تو این دل شیدا را |
| می نوش بماهتاب ای ماه که ماه |
|
بسیار بتابد و نیابد ما را |
***
| قرآن که مهین کلام خوانند آن را |
|
گه گاه نه بر دوام خوانند آن را |
| بر گرد پیاله آیتی هست مقیم |
|
کاندر همه جا مدام خوانند آن را |
***
| گر می نخوری طعنه مزن مستانرا |
|
بنیاد مکن تو حیله و دستانرا |
| تو غره بدان مشو که می مینخوری |
|
صد لقمه خوری که می غلام‌ست آنرا |
***
| هر چند که رنگ و بوی زیباست مرا |
|
چون لاله رخ و چو سرو بالاست مرا |
| معلوم نشد که در طربخانه خاک |
|
نقاش ازل بهر چه آراست مرا |
***
| ماییم و می و مطرب و این کنج خراب |
|
جان و دل و جام و جامه در رهن شراب |
| فارغ ز امید رحمت و بیم عذاب |
|
آزاد ز خاک و باد و از آتش و آب |
***
| آن قصر که جمشید در او جام گرفت |
|
آهو بچه کرد و شیر آرام گرفت |
| بهرام که گور می‌گرفتی همه عمر |
|
دیدی که چگونه گور بهرام گرفت |
***
| ابر آمد و باز بر سر سبزه گریست |
|
بی باده ارغوان نمیباید زیست |
| این سبزه که امروز تماشاگه ماست |
|
تا سبزه خاک ما تماشاگه کیست |
***
| اکنون که گل سعادتت پربار است |
|
دست تو ز جام می چرا بیکار است |
| می‌خور که زمانه دشمنی غدار است |
|
دریافتن روز چنین دشوار است |
عُمَر خَیّام نیشابوری (نام کامل: غیاث‌الدین ابوالفتح عُمَر بن ابراهیم خَیّام نیشابوری) (زادهٔ ۲۸ اردیبهشت ۴۲۷ در نیشابور – درگذشتهٔ ۱۲ آذر ۵۱۰ در نیشابور) که خیامی و خیام نیشابوری و خیامی النّیسابوری هم نامیده شده‌است، همه‌چیزدان،فیلسوف، ریاضی‌دان، ستاره‌شناس و رباعی‌سرای ایرانی در دورهٔ سلجوقی است. گرچه پایگاه علمی خیام برتر از جایگاه ادبی اوست و لقبش «حجّةالحق» بوده‌است،ولی آوازهٔ وی بیشتر با انگیزه نگارش رباعیآتش است که شهرت جهانی دارد. افزون بر آن‌که رباعیات خیام را به بیشترِ زبان‌های زنده برگردان نموده‌اند، ادوارد فیتزجرالد رباعیات او را به زبان انگلیسی برگردانده است که مایهٔ شهرت بیشتر وی در مغرب زمین شده‌است.
یکی از برجسته‌ترین کارهای وی را می‌توان سر و سامان دادن و سرپرستی محاسبات گاه‌شماری ایران در زمان وزارت خواجه نظام‌الملک، که در دورهٔ پادشاهی ملک‌شاه سلجوقی (۴۲۶–۴۹۰ هجری قمری) بود، دانست؛ محاسبات منسوب به خیام در این زمینه، هنوز معتبر است و دقتی به مراتب بالاتر از تقویم میلادی دارد. وی در ریاضیات، نجوم، علوم ادبی، دینی و تاریخی استاد بود. نقش خیام در حل معادلات درجه‌سوم و مطالعاتش دربارهٔ اصل پنجم اقلیدس نام او را به عنوان ریاضی‌دانی برجسته در تاریخ علم ثبت کرده‌است.نوپیدا کردن نظریه‌ای دربارهٔ نسبت‌های هم‌ارز با نظریهٔ اقلیدس نیز از مهم‌ترین کارهای اوست.
شماری از تذکره‌نویسان، خیام را شاگرد ابن سینا و شماری نیز وی را شاگرد امام موفق نیشابوری خوانده‌اند. صحت این فرضیه که خیام شاگرد ابن سینا بوده‌است، بسیار دور از ذهن می‌داند، زیرا از دیدِ زمانی با هم دگرگونیِ زیادی داشته‌اند. خیام در جایی ابن سینا را استاد خود می‌داند، ولی این استادی ابن سینا، سوی معنوی دارد.
ugklga