| خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، با توسعه صنعت نشر و توجه به تولید کتاب برای دو گروه سنی بزرگسال و کودک و نوجوان به مرور اهمیت عرضه و ایجاد ویترین متفاوت نیز احساس شد. ایجاد ویترین برای کتاب کودک در ایران با تلاش بخش خصوصی جلوه پیدا کرده است. درحالیکه ویترین کتاب همواره به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین دل‌مشغولی‌ها و مسائل فعالان حوزه نشر مطرح بوده، به اعتقاد محمدتقی حق‌بین، مدیر انتشارات کتاب یک و انتشارات رنگین‌کمان طی چند سال اخیر با تشکیل نهضت خودجوش تاسیس کتابفروشی شاهد جریان تازه‌ای در حوزه کتابفروشی کودک و نوجوان هستیم. چیستی کتابفروشی کودک، جایگاه ایران در این حوزه و همچنین توجه دنیا به این نوع کتابفروشی موضوع گفت‌و‌گوی ایبنا با حق‌بین بود که در ادامه آمده است: حرکت به سمت ایجاد ویترین‌های اختصاصی کتاب کودک در ایران چگونه و از کجا شکل گرفت؟ پیش از اشاره به وضعیت ویترین کتاب کودک، باید به جریان تولید این نوع کتاب توجه کنیم؛ چراکه ویترین متاثر از میزان تولید است. عمر تولید کتاب کودک در ایران از یک قرن تجاوز نمی‌کند و انتشار «موش و گربه» عبید زاکانی با چاپ سنگی، از نخستین نمونه‌های کتاب کودک در ایران است. شرح کامل سیر تاریخی تولید کتاب کودک در ایران در مجموعه «تاریخ ادبیات کودکان ایران» آمده است که حکایت از کم و کاست‌های این حوزه دارد. پیش از انقلاب نیز جریان تولید کتاب کودک در مقایسه با نگاه دنیای مدرن به این نوع کتاب فاصله زیادی داشت. قبل از انقلاب انتشارات امیرکبیر با ایجاد بخش «شکوفه» به تولید کتاب کودک توجه کرد. همچنین انتشارات «داد‌جو» نیز در زمینه ادبیات فولکلور برای کودکان با همکاری کشور ژاپن که صاحب دستگا‌ه‌های چاپ مدرن بود در زمینه کتاب کودک فعالیت داشت. انتشارات امیرکبیر و داد‌جو و چند ناشر ازجمله انتشارت فرانکلین که در حوزه ترجمه فعال بود، در عرصه عرضه در مقایسه با کانون پرورش کودکان و نوجوانان که بعد‌ها به این حوزه توجه نشان داد، عملکرد بهتری داشتند. به جز چند ویترین محدود، فضایی به شکل و شمایل فروشگاه برای عرضه این کتاب‌ها که عنوان آن‌ها اندک و شمارگانشان قابل‌توجه بود، وجود نداشت. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، یکی از نکات قابل‌توجه، ورود جهاد سازندگی به حوزه کتاب و برگزاری نمایشگاه‌های کتاب و توجه ویژه به خرید کتاب کودک بود؛ به‌طوری‌که میزان خرید از این نمایشگاه‌ها حتی به ۲۰، ۳۰ و یا ۵۰ هزار نسخه می‌رسید. این نهاد تا اواسط دهه ۶۰ مشابه یک شبکه توزیع کتاب عمل میکرد. ظهور انتشارات «مدرسه» و «منادی تربیت» و تقویت ناشران خصوصی ازجمله نتایج حمایت جهاد سازندگی از نشر کتاب کودک بود. بنابراین تا اوایل دهه ۷۰ جهاد تا حدودی خلاء نبود ویترین کتاب کودک را جبران کرد. ناگفته نماند، یکی‌دوتا کتابفروشی در خیابان انقلاب فعال بودند که کتاب‌های آموزشی ویژه مهد‌های کودک را عرضه می‌کردند؛ ازجمله کتابفروشی «صفا» در بازارچه که البته فعالیت آن فصلی بود و حجم قابل‌توجهی کتاب را در مدت زمان کوتاهی عرضه میکرد. بعد‌ها کتابفروشی تخصصی «خانه کتاب کودک» در خیابان انقلاب ایجاد شد که خوشبختانه همچنان فعال است. با وجود شکل‌‌گیری چند ویترین جدید اما مقاومت در کتاب‌فروش‌ها برای عرضه کتاب کودک دیده می‌شد. چرا در دوره‌های پیشین ناشران برای عرضه کتاب کودک مقاومت می‌کردند و کمتر تمایل به انتشار کتاب‌های کودک و ایجاد بازار برای این نوع کتاب‌ها داشتند؟ توسعه ویترین‌های اختصاصی کودک و نوجوان از چه زمانی در کتابفروشیها باب شد؟ با برگزاری نمایشگاه تخصصی کتاب کودک با همکاری انجمن فرهنگی ناشران کتاب کودک، مقدمه تاسیس مجموعه «شهرکتاب» و کتابفروشی تخصصی کودک در بهمن‌ماه سال ۱۳۷۴ را شاهد بودیم. استفاده از پارکت، قفسه‌های چوبی، نور‌‌پردازی و چیدمان مناسب از جلوه‌های کتابفروشی تخصصی کودک نوجوان در آن سال‌ها بود. در واقع شهرکتاب به واسطه پشتوانه مطالعه درباره کتاب‌فروشی‌های تخصصی در سطح جهان در این زمینه در کشور پیشرو بود. عامل مهم‌تر در اثر‌گذاری شهر کتاب شامل مواردی دیگری است؛ ازجمله توجه ویژه به کتابفروشی اختصاصی کودک و تاکید بر اینکه کتابفروشی فضای ۲۰ یا حداکثر ۳۰ متری نیست و به سرمایه‌گذاری و ایجاد جلوه‌های بصری جذاب نیاز دارد. در ادامه؛ به مرور کتاب‌فروشی‌های دیگر شهر تهران به‌ویژه در منطقه کریمخان به بخش کتابفروشی تخصصی کودک توجه کردند؛ به مرور شاهد تشکیل نهضت بازسازی کتابفروشیها در خیابان انقلاب بودیم. به نظر شما ویترین‌های تخصصی و اختصاصی کتاب کودک و نوجوان در ایران، در مقایسه با نمونه‌های خارجی چه جایگاهی دارند؟ در برخی شعب کتاب‌فروشی‌های «فنک» در فرانسه، فضای بخش کودک با چیدمان و دکور ویژه به ۸۰۰ متر هم می‌‌رسد که نشان از اهمیت این نوع کتاب دارد؛ درحالیکه بعد از گذشت دو دهه، قفسه‌های کتاب کودک در ایران در بیشتر کتابفروشیها هم‌رنگ قفسه کتاب بزرگسال و نوع چیدمان‌ها یکسان است. ممکن است کمی بیشتر درباره ویژگی قفسه‌ها و فضاهای بخش کودک در کتابفروشی توضیح دهید؟ در ایران چندان به دانش طراحی کتابفروشی تخصصی کتاب کودک توجه نکرده‌ایم و بیشتر به افزایش تولید و یا تصویر‌گری که البته در جایگاه خود با ارزش‌اند، متمرکز شده‌‌ایم. در زمینه ترجمه کتاب کودک هم به نقطه‌ای رسیدیم که فرهنگ بومی بین مخاطبان کودک در حال فراموش شدن است. طراح بخش ویژه خردسالان یکی کتابفروشیها در پکن از قفسه‌ها به‌عنوان ابزار آموزش رنگ‌های اصلی و اشکال هندسی استفاده کرده بود؛ علاوه براین با هدف ایجاد حساسیت مخاطب نسبت به محیط زیست، از المان‌های مختلف و برگرفته از طبیعت ازجمله درخت و یا حیوان استفاده شده بود. ایجاد اشکال همسو با موضوع کتاب در این کتابفروشی کشور چین نیز قابل‌توجه بود. یکی از پایه‌های اساسی کتابفروشی تخصصی کودک، وجود کتابفروش متخصص است. کتابفروش متخصص کتاب کودک باید دارای چه ویژگی‌هایی باشد و در ایران چه وضعیتی دارد؟ در فرانسه کتابفروشی، جزو مشاغلی محسوب می‌شود که متقاضی باید آزمون‌های متعددی را پشت سر بگذارد تا پروانه تاسیس کتابفروشی را دریافت کند. باید پرسید در واحد آموزش اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان، چند نفر از مدیران و کتاب‌فروشان این دوره‌ها را گذرانده‌اند؟ در کشور ما، کارگاه‌ها بیشتر جنبه عمومی دارند و نه تخصصی. با توجه به افزایش تمایل به تاسیس کتابفروشی و افزایش ویترین کتاب کودک، ناشران باید با بررسی تجربه کشورهای موفق به نقاط ضعف تولید کتاب کودک توجه کنند؛ علاوه‌براین افرادی تربیت شوند که کارشناس و توانمند در عرضه کتاب کودک باشند. معتقدم مهارت کتابفروشی از طریق تجربی کسب نمی‌شود. به نظر من باید دانشگاهی‌ها نیز مانند دیگر کشور‌ها ازجمله سوربون فرانسه به آموزش مهارت‌های کارگاهی بعد از آموزش‌های تئوری بپردازند. دانشگاه شیراز و دانشگاه تهران که دانش‌آموختگان در رشته ادبیات کودک را تربیت می‌کنند، باید در شاحه‌های مورد نیاز کتاب‌فروشی‌های تخصصی کتاب کودک در جریان نهضت خودجوش تاسیس کتابفروشی به کمک بیایند. به نظر شما دلیل اصلی وجود فاصله قابل‌توجه وضعیت کتابفروشی کودک در ایران با دنیا چیست؟ یکی از پدیده‌های قابل‌توجه در سال‌های اخیر و به دنبال توجه بخش خصوصی به تاسیس کتاب‌فروشی‌های بزرگ، تعریف فضای بازی در کتابفروشی است. قرابت این فضا با کتابفروشی کودک و نوجوان چه قدر است؟ یکی از موضوعات قابل تامل درباره کتابفروشی کودک و نوجوان، تاسیس چند کتابفروشی کودک و نوجوان ازجمله در باغ کتاب، بو‌کتاب و چند کتابفروشی دیگر طی چند سال گذشته است. دیدگاه شما درباره این موج چیست؟
|
 |
