| روح‌الله سطانی، مدیر بخش شابک موسسه خانه کتاب درباره اهمیت درج بارکد پشت جلد کتاب بیان کرد: برای فروش مکانیزه کتاب، شابک یا شماره استاندارد بین‌المللی کتاب، باید به رمزینه یا بارکد تبدیل شود. اساساً بارکد با هدف پاسخ به نیاز بازار، تسهیل فرآیند ثبت فروش و کاهش نیروی انسانی ایجاد شده است.
وی در پاسخ به این پرسش که چرا همه ناشران به درج بارکد اقدام نمی‌کنند، ادامه داد: شمارگان محدود و وارد نشدن همه کتابها در سیستم توزیع و کتابفروشیها موجب میشود تا همه ناشران نیازی به درج بارکد پشت جلد احساس نکنند.
سلطانی افزود: شبکه توزیعِ ضعیف کتاب در ایران، توانایی پاسخگویی به همه ناشران را ندارد و همه کتاب‌های تولید شده در کشور وارد این شبکه نمیشوند. علاوه‌براین لزوم درج بارکد از سوی موزعان و کتاب‌فروشان به دلیل سنتی بودن و استفاده نکردن از ابزارهای جدید به ناشران یاددآوری نمی‌شود؛ چراکه همان‌طورکه اشاره شد، شمارگان پایین، سیستم توزیع ضعیف و به‌طور کلی سیستم نشر سنتی، الزامی در استفاده از ابزارهای جدید نمی‌بیند.
به گفته مدیر بخش شابک موسسه خانه کتاب، با افزایش شمارگان کتاب و ورود کتاب به شبکه توزیع است که کتابفروش مجبور به استفاده از نیروی انسانی و صرف هزینه بیشتر میشود، در نتیجه برای کاهش هزینه‌ها، از ناشران درج بارکد پشت جلد کتاب را مطالبه خواهد کرد تا فرآیند ثبت فروش مکانیزه، سریع و کم هزینه شود.
سلطانی در بیان دیگر دلایل بی‌توجهی ناشران به درج بارکد پشت جلد کتاب، گفت: یادآور می‌شوم نزدیک به ۱۷ هزار پروانه نشر وجود دارد و از این تعداد، تنها ۱۳ هزار ناشر به گرفتن شابک اقدام کرده‌‌اند و می‌دانیم بسیاری از این ناشران حرفه‌ای محسوب نمیشوند؛ بنابراین هیچ‌‌گاه به فکر درج بارکد پشت جلد کتاب نبوده‌اند.
وی با اشاره به سیستم سنتی فروش کتاب در ایران، ادامه داد: بسیاری از کتابفروشیها، اطلاعات کتاب‌های موجود خود را بر روی یک سیستم جامع فروش ندارند؛ به‌عبارت دیگر حتی یک رایانه در محل کسب خود ندارند و در مدیریت کسب‌و‌کار خود متکی به شیوه‌های سنتی هستند که در این شرایط نیاز به استفاده از بارکد به حداقل می‌رسد.
نقش خانه کتاب در تشویق به درج بارکد
سلطانی درباره نقش موسسه خانه کتاب در جلب توجه ناشران به درج بارکد پشت جلد کتاب، بیان کرد: در اختیار گذاشتن نرم‌افزار تبدیل شابک به بارکد و تاکید بر اهمیت آن از سوی موسسه خانه کتاب بر افزایش توجه ناشران به این موضوع، نقش اساسی داشته است.
وی با بیان اینکه درج بارکد پشت جلد کتاب، کاربرد‌های فراوانی دارد، گفت: باید کارکرد بارکد پشت جلد کتاب را درقالب یک سیستم استاندارد از تولید، توزیع و فروش دید؛ به‌عنوان مثال با درج بارکد، دیگر نیازی به لیبل نیست؛ اما از عوامل اساسی بی‌توجهی ناشران به این موضوع، وجود سیستم سهمیه‌ای دولتی در ایران است. تا زمانی که ناشر به‌دنبال کاغذ و زینک دولتی است و فعالیت غیر‌حرفه‌ای دارد، درج بارکد پشت جلد جا نمی‌افتد و کارکرد متناسب نخواهد داشت.
به گفته مدیر بخش شابک موسسه خانه کتاب، ناشران حرفه‌ای که از فروش قابل‌توجهی برخوردارند، با هدف ایجاد نظم در نمایندگی‌های فروش فیزیکی و مجازی، قطعا از بارکد استفاده می‌کنند.
سلطانی، درباره الزامی نبودن درج بارکد پشت جلد مطابق با ضوابط نشر بیان کرد: دریافت شابک الزامی است و نزدیک به ۹۹ درصد کتابها با شابک منتشر می‌شوند؛ اما درج بارکد الزامی نیست؛ در‌حالی‌که اگر در آینده سیاست شکل‌گیری شبکه توزیع و فروش سیستمی در قالب یک پنل و یا سایت از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی طرح شود، نبود بارکد برای ناشران با توجه به اینکه الزامی نبوده، معضل ایجاد خواهد کرد.
۶۰ درصد کتاب‌های سال ۹۷ بارکد داشتند
وی افزود: سال گذشته از حدود ۱۰۷ هزار عنوان کتاب، ۶۱ هزار ۳۹۱ عنوان با بارکد منتشر شدند. این آمار نشان می‌دهد حدوداً ۶۰ درصد کتاب‌های سال ۱۳۹۷ دارای بارکد هستند که با توجه به الزامی نبودن تبدیل شابک به بارکد، درصد قابل قبولی است. تشویق ناشران، بارگذاری نرم‌افزار تبدیل شابک به بارکد و حتی ارائه نرم‌افزار به شکل دستی از تقریبا ۱۵ سال پیش در افزایش توجه ناشران بسیار موثر بوده است.
مدیر بخش شابک موسسه خانه کتاب ادامه داد: نتیجه بررسی واحد شابک موسسه خانه نشان می‌دهد، بارکد ۵۴ هزار و ۸۶۷ عنوان کتاب از ۱۰۷ هزار و ۸۳۱ عنوان، صحیح و برای دستگاه قابل خواندن است. دلیل ناخوانا بودن مابقی بارکد‌‌ها ناشی از طرز تلقی ناشران عمدتا غیر‌حرفه‌ای بوده؛ آنچنانکه این ناشران تصور می‌کنند بارکد کارکرد تزئینی دارد و یا به دنبال تقلید از ناشر خارجی و یا ناشر داخلی هستند.
به گفته وی، عواملی مانند فشرده شدن بیش از۲۰ درصدی بارکد و کم کردن میله‌های آن از سوی طراح جلد کتاب موجب میشود تا بارکد برای دستگاه ناخوانا شود.
سلطانی درباره پیشگیری از لطمه به بارکد پشت جلد کتاب، بیان کرد: الزام درج بارکد همانند شابک یکی از راهکار‌هاست؛ علاوه براین می‌توان در جریان اعلام وصول، درج بارکد پشت جلد کنترل شود در نتیجه کارکرد بارکد برای ناشر، موزع و کتابفروش بهینه خواهد شد.
مدیر بخش شابک موسسه خانه کتاب ادامه داد: توجه بیشتر به درج بارکد قطعا در دسترسی به گزارش‌های دقیق میزان فروش کتاب و به تبع آن تصمیم‌‌گیری‌های کلان بسیار موثر خواهد بود. موسسه خانه کتاب درمقام پیشنهاددهنده است و نهایی شدن الزام درج بارکد پشت جلد کتاب، وابسته به همراهی اداره کتاب و معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. |
