| به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، دومین همایش چاپ و نشر سالنمای راستی و گرامیداشت هفتادمین سالگرد چاپ و نشر زرتشتیان ایران به یاد روانشاد کیخسرو خسرویانی راستی، بنیانگذار چاپخانه و سالنمای راستی و روز صنعت چاپ سه‌شنبه ۱۲ شهریور در جشنگاه خسروی با همکاری بنیاد فرهنگی جمشید جاماسیان برگزار شد.
در این نشست از زحمات سعید تقوی، رئیس پیشین اداره امور اقلیتهای دینی اداره کل مجامع، تشکل‌ها و فعالیت‌های فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قدردانی شد، همچنین سید مجتبی میردهقان، رئیس کنونی این اداره معرفی شد. علی علیپور، معاون این اداره و افسون مبرهن از اداره امور اقلیتهای دینی از دیگر افرادی بودند که از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این همایش حضور داشتند. چاپخانه راستی یکی از نهادهای فرهنگی زرتشتیان ایران است که از سال ۱۳۲۸ خورشیدی با چاپ کتاب، سالنما و کتاب اوستا نقش موثری در پیشرفت فرهنگی زرتشتیان بر دوش داشته است. پیش از اینکه چاپ در میان زرتشتیان ایران آغاز شود، پارسیان هند در چاپ به پیشرفت‌هایی دست پیدا کرده بودند و کتاب‌های اوستا به خط اوستایی و فارسی شاهنامه را به چاپ می‌رساندند. از جمله این کتاب‌ها «خرده اوستا» و «شاهنامه چاپ بمبئی» به صورت چاپ سنگی بود که با کیفیت بالا در بمبئی به چاپ می‌رسید و در ایران پیش فروش و پس از آوردن به ایران به خریداران داده می‌شد. خسرویانی در ۱۴ سالگی برای دانش‌اندوزی به هندوستان رفت. وی ۱۲ سال در هندوستان بود و در سن ۲۶ سالگی به ایران بازگشت. پس از مدتی زندگی در رحمت آباد یزد به تهران آمد و در خیابان منوچهری در مغازه‌ای به نام راستی سرگرم به كار فروش نوشت‌افزار شد. خسرویانی به هنگام کار در فروشگاه نوشت‌افزار دریافت که چاپخانه‌ها آشنایی و آگاهی کمی از واژگان اوستایی و دیگر نوشته‌های زرتشتی دارند و از این رو کارهای چاپی زرتشتیان با لغزش‌ها و اشتباه‌های بسیاری چاپ می‌شود. با اینکه سررشته‌ای در چاپ و چاپخانه‌داری نداشت ماشین چاپ كوچكی با همه لوازم آن خریداری كرد و در فروشگاه نوشت‌افزار راستی آن را به کار انداخت. تا آن روزگار زرتشتی دیگری در ایران دست به این کار نزده بود. وی کارش را از چاپ و کارت و آگهی و جزوه‌های کوچک دینی آغاز کرد سپس به چاپ کتاب اوستا اندیشید. کیخسرو خسرویانی توانست با یاری روانشاد موبد رستم شهزادی و سازمان فروهر، ماتریس حروف دین‌دبیره را از هندوستان وارد ایران کند و در سال ۱۳۴۵ خورشیدی نخستین آموزش‌نامه حروف دین‌دبیره را به چاپ رساند. پس از این كتاب اوستا با برگردان و قلم روانشاد موبد اردشیر آذرگشسب و موبد رشید شهمردان در چاپخانه راستی به چاپ رسید. اسفندیار اختیاری، نماینده ایرانیان زرتشتی در مجلس شورای اسلامی نخستین سخنران همایش گفت: امروز به مناسبت صنعت چاپ خانواده بزرگ راستی گردهم آمدیم. صنعت چاپ یکی از دلایلی است که به افزوده شدن دانایی و دانش مردم کمک بسیاری می‌کند. تا زمانی که صنعت چاپ به این گستردگی نبود علم و دانش به سختی دست یافتنی می‌شد. صنعت چاپ زرتشتیان از سوی کیخسرو راستی بنیانگذاری شد و در جامعه زرتشتی رواج یافت. وی با تاکید بر این مساله که دغدغه زرتشتیان فرهنگی است نه سیاسی افزود: بیشترین دغدغه جامعه زرتشتی فرهنگی است و مشکلات ما سیاسی نیستند. در طول تاریخ همواره دغدغه زرتشتیان فرهنگی بوده و در این راه جان بر کف نهاده‌اند تا فرهنگ زرتشتی پابرجا بماند. فرهنگ ایران‌زمین جدا از فرهنگ زرتشتی نیست. جشن‌های کهن ایران زمین برای تمامی ایرانیان است. نماینده ایرانیان زرتشتی در مجلس شورای اسلامی ادامه داد: جامعه زرتشتیان دغدغه‌ای غیر از فرهنگ ندارند چه در نوشتار و چه در برگزاری جشن‌های کهن ایران زمین و همواره کوشیده‌ایم که در چارچوب قانون حرکت کنیم و به قوانین کشورمان ایران احترام بگذاریم. سپس سید مجتبی میردهقان که به تازگی ریاست اداره اقلیتهای دینی اداره کل مجامع، تشکل‌ها و فعالیت‌های فرهنگی برعهده داشت به جایگاه فراخوانده شد، وی در سخنانی گفت: حمایت و دقت زرتشتیان برای پاسداشت فرهنگ و تاریخ ایران ستودنی است و آن‌چیزی است ایرانیان قرن‌هاست در این زمینه کوشیده‌اند و از فرهنگ و تاریخ ایران پاسداری کردهاند. وی افزود: وقتی تاریخ صنعت چاپ زرتشتیان را مطالعه می‌کردم متوجه تعصب فرهنگی خانواده کیخسرو خسرویانی راستی شدم که وی نقایصی را در چاپ کتاب‌های دینی زرتشتیان که پارسیان هند چاپ کردهاند دیده و هنگامی که به ایران بازگشته صنعت چاپ زرتشتیان را برای چاپ کتاب‌های دینی راه‌اندازی کرده است. تعصب ایرانی، تعصب فرهنگ و دین‌مداری باعث شد که در وجود مرحوم راستی بود باعث شد که به این کار همت گمارد. اگر دین‌محور باشیم مقوله فرهنگ هم می‌تواند در کنار او رشد کند. میردهقان ادامه داد: فرهنگ مقوله‌ای تک‌محور و یکسویه نیست، فرهنگ آن چیزی است که رشد تعالی میهن را در منصه ظهور رسانده است. وطن ما وطن اشوزرتشت است، وطن ما وطن فرهنگ است، تاریخ ما فرهنگی است. همان‌گونه که آقای اختیاری گفتند ایرانیان زرتشتی فرهنگ‌مدارند تا سیاست‌مدار. من هم بر این باور هستم که هموطنان زرتشتی فرهنگ‌مدار هستند و توقعی غیر از این هم نداشته‌ایم. علی علیپور نیز جشن ۷۰ سالگی چاپخانه راستی را شادباش گفت و این چنین سخنانش را ادامه داد: ۴۰ سالگی علامت کمال است و در فرهنگ و آیین کلیمی آمده که موسی کلیم‌الله هنگامی که می‌خواست برای دریافت وحی الهی به سوی کوه تور برود ۴۰ روز در آنجا اقامت کرد و این روایت در قرآن نیز اشاره شده است وقتی خواست نمایندگانی را از بنی‌اسرائیل برای مقیات خداوند ببرد ۷۰ نفر را با خود همراه کرد. عدد ۷۰ نیز مقدس است و علامتی بالاتر از کمال است و هنگامی که کاری به ۷۰ سالگی رسید دیگر رنگ زوال و روی خزان را نخواهد دید. وی به گاهشمار زرتشتی نیز اشاره کرد و گفت: گاهشمار زرتشتی از افتخارات ایرانیان است، از زمانی که آریایی‌ها به ایران آمدند تقویم ایرانیان تحت تاثیر تقویم بابلی‌ها بود چون تمدن غالب آن منطقه به‌شمار می‌رفت. تقویم بابلی خورشیدی بود اما بر مبنای کشاورزی چیده شده بود که دقت لازم را نداشت و بیشتر مبنای فصلی داشت و تقویم قمری و خورشیدی با هم مخلوط شده بود. علیپور ادامه داد: تا اینکه در دولت هخامنشی به دلیل امپراتوری وسیعی که ایجاد کردند و نیاز شد ملت‌ها و فرهنگ‌ها ساماندهی شوند و نوعی تمدن و مدنیت در آنجا غالب شود تقویم خورشیدی را تفکیک و مرتب کردند و تقویمی که ۳۶۰ روز بود به ۳۶۵ روز تبدیل شد و خیام چکامه‌سرای ایرانی این تقویم را کامل کرد و در قالب دقیق‌ترین تقویم شمسی دنیا برای ایرانیان به یادگار گذاشت که مبدا آن از دوره هخامنشیان و آریایی‌ها است. سپس از خدمات سعید تقوی که ۲۲ سال مسئول اداره اقلیتهای دینی را برعهده داشت با اهدای لوح تقدیر و هدایایی قدردانی شد. وی در سخنانی گفت: امروز ۷۰ سال راه‌اندازی چاپخانه راستی را جشن می‌گیریم و خوشحالیم که به ۷۰ سالگی رسیده است. اکنون خانم پریرخ خسرویانی راستی این چاپخانه را اداره می‌کند. وی اسوه مقاومت و صبر است و گاهشمار زرتشتی که چاپ می‌کند ما را به یاد سیب، و سمنو و سفره نوروز می‌اندازد. پس از سخنان دست‌اندرکاران اداره اقلیتهای دینی اداره کل مجامع، تشکل‌ها و فعالیت‌های فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نوبت به چاپخانه‌داران شد. اسماعیل صاحبی، مدیرعامل انجمن پیشکسوتان صنعت چاپ در سخنانی کوتاه گفت: مدیون نیاکان خود هستیم. گفتار نیک، پندار نیک و کردار نیک سه کلام نیکویی است که تمام فلاسفه و اندیشمندان آن را مطرح کردهاند اما شوربختانه امروز نمی‌توانیم آن را در زندگی اجرا کنیم. در طول تاریخ کمتر کلامی داریم که بدین مانایی گفته شده باشد. فرین نمیرانیان، نوه کیخسرو خسرویانی نیز خاطره‌ای که از دوران کودکی از چاپخانه پدربزرگش به یاد داشت با نوای خوش برای حاضران خواند. در پایان مراسم از همه دست‌اندرکارانی که با پریرخ خسرویانی راستی همکاری کردهاند از انجمن‌‌های زرتشتیان در شهرهای ایران، ناشران زرتشتی و ناشرانی مانند چشمه، مولا، نشر نی و… با اهدای لوح تقدیر قدردانی شد. همچنین از خبرنگاران زرتشتی و دیگر خبرنگارانی که در رسانه‌های گوناگون یاری‌رسان سالنمای راستی بوده‌اند نیز تقدیر شد. نگاهی به فعالیت‌های کیخسرو خسرویانی بنیانگذار چاپ و نشر راستی كیخسرو خسرویانی در سال ۱۲۹۷ خورشیدی، یعنی صد سال پیش در رحمت‌آباد یزد چشم به جهان گشود. او دلبستگی فراوان به درس و آموزش دینی داشت و با راهنمایی میرزا سروش لهراسب توانست مدرک ششم ابتدایی را بگیرد. تا سال ۱۳۲۸ خورشیدی زرتشتیان از داشتن سالنمای زرتشتی محروم بودند و هیچ گونه سالنمایی كه نام روزهای زرتشتی را داشته باشد در دسترس نبود. او در این سال سالنمای کوچک جیبی و دیواری با شکل ویژه سالنمای راستی را چاپ كرد و این کار پس از درگذشت وی با پشتکار و سختکوشی دخترش پریرخ خسرویانی ادامه دارد. شوربختانه سالنماهای ۴ سال نخست اینک در دسترس نیست و نخستین سالنمایی که نمونه‌ای از آن موجود است، سالنمای سال ۱۳۳۲ خورشیدی است. مجله هوخت كه درآن زمان تنها نشریه زرتشتی بود و با سردبیری اردشیر جهانیان اداره می‌شد نیز از کارهای چاپخانه راستی است. از آغاز تا پایان مجله هوخت در چاپخانه راستی به چاپ رسید. پس از آن چند سالی چاپ مجله فروهر نیز در چاپخانه راستی انجام می‌گرفت. رفته‌رفته بر حجم و وسعت کار چاپخانه راستي افزوده شد. به همین دلیل پیش از سال ۱۳۵۲ به جای بزرگتری در خیابان انقلاب انتقال يافت و با ۱۵ ماشین پیشرفته آلمانی در زمینه حروفچینی، لیتوگرافی و صحافی کار خود را توسعه داد تا جايي كه به غیر از آثار تخصصی مربوط به زرتشتیان، آثار ناشران دیگر را در زمینه‌های گوناگون نيز به چاپ رساند. کیخسرو خسرویانی روز ورهرام‌ایزد و آذرماه ۳۷۳۶ زرتشتی برابر با ۱۴ آذرماه ۱۳۷۷ خورشیدی در تهران در گذشت. * عکس‌ها از همایون مهرزاد از هفته‌نامه اَمُرداد است. |
 |
