| به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، عبدالغفور لیوال در نشست تخصصی میراث مشترک ایران و افغانستان که همزمان با رونمایی از کتاب «سر در ورودی غوری مسجد جمعه هرات، افغانستان» با حضور مدیران، مسئولان و پژوهشگران میراث فرهنگی و گردشگری دو کشور یکشنبه ۸ دی‌ماه در این پژوهشگاه برگزار شد، گفت: آثار و میراث مشترک یعنی میراث مشترک بشریت یعنی به این معنی که آن چیزی که در کشور افغانستان و یا هر کشور دیگری وجو دارد از آنِ بشریت است و وقتی درباره میراث مشترک آریانای بزرگ صحبت می‌کنیم، به این معنی است که ما میراث مشترک زیادی با همسایگان خود داریم.
وی ادامه داد: محققان و کاوشگران توانسته‌اند تاکنون در افغانستان آثار ساخته شده دست انسان را از هزاران سال پیش تا دوره میترا و هخامنشیان به دست آورند و حتی شواهدی نیز از چگونگی ورود قبایل آریایی و کوچ آنها به ایران در کشور ما یافت می‌شود. لیوال افزود: اولویت قرار دادن احیای میراث فرهنگی افغانستان تا آنجا در این سال‌ها پیش رفته است که بهره‌برداری از معدن مس عینک توسط چین که منافع بسیار اقتصادی برای کشور داشت تا بعد از بررسی‌های کارشناسی برای یافت میراث فرهنگی متوقف شده است. وی با اشاره به اینکه این محوطه تاریخی هفت لایه قدمت تاریخی دارد، بیان کرد: هر لایه آن نشان‌دهنده یک دوره تاریخی از گذشته تاکنون است و با کاوش‌هایی که در حال انجام در محوطه باستانی هستیم آثار قابل استفاده به موزه ملی کابل منتقل شده اما بسیاری از آثار قابل انتقال نیست که باید در همان محل حفاظت شوند. ضمن آنکه باید بتوانیم از معدن آن نیز بهره‌برداری کنیم. سفیر جمهوری اسلامی افغانستان در ایران از کشف ۶۴ هزار سکه در ولایت پکتیا خبر داد و گفت: در ولایت پکتیا خزانه‌ای پیدا شده که ۱۲ هزار سکه از دوره قبل تا بعد از اسلام در آن قابل رویت است و بقیه سکه‌ها قابل رویت نیستند. این سکه‌ها میراث مشترکی از تمدن سند، هند، یونان باختر و هخامنشی را نشان می‌دهند و درواقع میراث مشترک ما با کشورهای همسایه خصوصا ایران به حساب می‌آید که باید در حفظ آن تلاش کنیم. ما در افغانستان از حضور باستان‌شناسان ایرانی استقبال می‌کنیم که در راستای حفاظت از میراث مشترک تلاش می‌کنند. لیوال با یادآوری اینکه مسجد جامع هرات تا چند دهه قبل از جمله پنج مسجد بزرگ جهان شناخته می‌شد، گفت: این مسجد توانسته است تا امروز ویژگی‌های دوره غوری را حفظ کرده و در دوره تیموری بازسازی شده است. هرچند در این مرمت‌ها بسیاری از آثار دوره غوری پوشانده شده اما سیر تحول آن باقی مانده است. شاید یادگارهایی از دوره ماقبل از غوری نیز در این بنا باقی مانده باشد چراکه یک اثر قدیمی است و بر روی یک آتشکده زرتشتی و معبد دوره میترایی بنا شده که امیدوارم بتوانیم روزی احیای این میراث مشترک را با یکدیگر جشن بگیریم. علیرضا انیسی، رئیس پژوهشکده ابنیه و بافت‌های تاریخی با اشاره به پیوندهای عمیق فرهنگی ایران و افغانستان گفت: تمامی جوامع مختلف به صورت های گوناگون با یکدیگر در ارتباط هستند و بخشی از این ارتباطات سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و غیره است و ایران با افغانستان در بسیاری از این موارد پیوندهای محکم دارد. وی با اشاره به اینکه تاریخ، فرهنگ، زبان و دین مشترک ارتباط‌های ناگسستی بین دو ملت ایران و افغانستان هستند، افزود: بسیاری از این پیوندهای ناگسستنی سبب شد تا به رغم ناملایمت‌هایی که ۴۰ سال پیش به افغانستان رفت و تاریخ دردناک آنها را رقم زد، پیوندها و علایق دو کشور تاکنون حفظ شود. انیسی ادامه داد: با وجود آنکه تاریخ افغانستان تحت عنوان کشوری به نام افغانستان جدید به شمار می آید با این حال این منطقه بخش‌هایی از حکومت هخامنشیان بوده و در گذر سالیان دور روابط گسترده تاریخی در این منطقه برقرار بوده است به صورتی که حتی در دوره اسلام نیز پیوندهای بین ایران و افغانستان گسترش و حکومت صفاریان، غزنویان و غوریان هرچند طولانی‌مدت نبودند اما تاریخ مشترکی را برای ما رقم زدند. وی همچنین گفت: ما و افغانستان از یکدیگر تاثیرات فرهنگی بسیاری گرفته‌ایم که باعث می‌شود تا میراثی پدید آید که جزئی از میراث مشترک حوزه ایران فرهنگی است البته این میراث سبب پدید آمدن میراث ملموس و بناهای تاریخی نیز شده که از دوره‌های کهن بر جای مانده که از آن جمله می‌توان به مسجد جمعه هرات اشاره کرد که سمبل‌های دوره تیموری را در خود دارد. انیسی با اشاره به تاریخچه ساخت، مرمت و بهره برداری از این مسجد گفت: مسجد جامع هرات براساس سنت‌های معماری و ارزش‌های تاریخی ایران شکل گرفته از این رو ما امروز شاهد رونمایی از کتاب مرمت سردر ورودی غوری مسجد جمعه هرات هستیم که از زبان انگلیسی به فارسی ترجمه شده و شرحی از یک واقعه تاریخی در حوزه مرمت را به نمایش می‌گذارد. بخش‌هایی از این کتاب به مرمت آثار تاریخی در عصر جدید نیز می‌پردازد. وی با یادآوری اینکه هنوز آثار فرهنگی افغانستان به طور کامل شناخته و معرفی نشده‌اند بیان کرد: در کتاب «سر در ورودی غوری مسجد جمعه هرات، افغانستان» یک اصل خوب را می‌توان در میراث فرهنگی افغانستان مشاهده کرد و آن هم احترام گذاردن به دستاوردهای دوره‌های گذشته بوده که باید امروزه نیز تکرار شود در همین راستا پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ایران تلاش می‌کند تا پژوهش‌هایی در حوزه میراث فرهنگی افغانستان به مستندسازی و معرفی آثار جهت مرمت بپردازد. در ادامه این نشست مرتضی حصاری، رئیس پایگاه میراث فرهنگی خلیج فارس با ارائه مقدمه‌ای درباره میراث فرهنگی افغانستان دوره پارینه‌سنگی تا صدر اسلام گفت: گروه‌های مختلف، اقوام از پشتو تا تاجیک گرفته تا گرجی و غیره در افغانستان زندگی می‌کنند در این میان سال‌ها حضور شاهد هیات‌های باستان‌شناسان خارجی ازجمله فرانسه، انگلستان، آمریکا، ژاپن، ایتالیا، روسیه و آلمان در افغانستان بودیم و در این میان جای خالی باستان‌شناسان ایرانی احساس می‌شود حتی کوتاه‌ترین زمان نیز شاهد حضور باستان‌شناسان ایران در افغانستان نبودیم. در این میان افغانستان از سال ۱۹۳۰ کاوش‌های مستقل خود را آغاز کرده است. وی با اشاره به اینکه نباید فراموش کرد که دوره‌های پارینه‌سنگی، نوسنگی، مس و سنگ، برنز و مفرغ، هخامنشی، سلوکی، ساسانیان در افغانستان وجود داشته است افزود: ما در ایران کمترین توجهی به این گاهشماری تاریخی نداشتیم. در این میان شاهد میراث مشترکی بین ایران و افغانستان هستیم چنانچه سفال مندیدگ با سفال‌های شهر سوخته تشابه دارند. در واقع می‌توان گفت افغانستان، پاکستان و جنوب شرق ایران ارتباطات مشترکی با یکدیگر داشتند. در ادامه مراسم کتاب «سر در ورودی غوری مسجد جمعه هرات، افغانستان» رونمایی شد. این کتاب نوشته اریک هنسن، عبدالواسع نجیمی و کلاس کریستینسن با ترجمه علیرضا انیسی درباره یکی از آثار تاریخ معماری ایران زمین یعنی سر در ورودی مسجد جمعه هرات است که در قرن ۶ ه ق / ۱۲ میلادی احداث شده است. این بنا در دوره تیموری مرمت و دستخوش تغیراتی شد که خود می‌تواند نمونه‌ای مثال زدنی از تفکر و اقدام مرمتی در قرن ۹ ه ق/۱۵ میلادی را به نمایش گذارد، اما بحث عمده این کتاب به مرمت‌های نوین انجام شده در دهه ۱۹۶۰ میلادی / ۱۳۴۰ شمسی در این بنا اختصاص دارد که حاصل همکاری گروهی از مرمتگران جوان افغان به همراه مشاور و راهنمای دانمارکی ایشان است. کتاب مذکور شرح این کار توسط آنها را با بیانی ساده و روان ولی در عین حال مستند و به همراه جزییات فنی لازم توضیح می‌دهد که حکایت از اطلاعات وافی و کافی راویان آن از این عملیات مرمتی دارد. توضیحات دیگر نیز همچون اطلاعات عمومی در مورد سلسله غوری و نیز تحولات مسجد جمعه هرات به همراه شرحی از سایر بناهای غوری نیز جذابیت‌های این کتاب را افزون می‌کند. به علاوه در بخش آخر پیشنهاد بازسازی کتیبه سر در ورودی که از طریق مقایسه تطبیقی با سایر بناهای هم دوره ارائه شده جالب توجه است. علیرضا انیسی در مقدمه این کتاب لزوم بازخوانی و ترجمه کتاب مذکور را از چند جهت حائز اهمیت می‌داند یکی از آنها این است که این کتاب ما را به صورت کامل با مسجد جمعه هرات که یکی از مساجد مهم تاریخی جهان اسلام است آشنا می‌کند همچنین اطلاعات مهمی از معماری دوره غوری و بناهای آن در اختیار خواننده قرار می‌دهد علاوه بر آن شیوه و روش‌های فنی و ساختمانی بیان شده در کتاب به وضوح و روشنی حکایت از مشابهت و همسویی سنت ساخت و ساز در قلمرو دو کشور ایران و افغانستان دارد که خود نشانگر پیوندهای مشترک میان آنها است. کتاب «سر در ورودی غوری مسجد جمعه هرات، افغانستان» دارای ۱۰ فصل است که در ۱۶۸ صفحه به چاپ رسیده است. |
 |
