به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، ماهیها، گروهی از موجودات زندهاند که همه آبزیان آبششدار و جمجمهدار که دست و پای آنها انگشت ندارد، در این دسته جای میگیرند. دستههایی مانند مخاطیواران، مکندهماهیها، غضروفماهیان و ماهیان استخوانی همگی از اینجملهاند. بیشتر ماهیها خونسردند، به عبارت دیگر اجازه میدهند تا دمای بدنشان با دمای فضای پیرامون تغییر کند، اما برخی شناگران چابک و بزرگ مانند کوسه بزرگ سفید و ماهی تُن، دمای درونی بدنشان را کمی بالاتر نگه میدارند. تاکنون بیش از ۳۳ و ۱۰۰ گونه ماهی در کره زمین شناخته شده که در میان مهرهداران گستردهترین گونه جانوری است. تقریبا در هر محیط آبی میتوان ماهی پیدا کرد؛ از جریانهای تند آب که از بالای کوهها سرچشمه میگیرد تا منطقه مغاکی و حتی ناحیه هدل در عمیقترین نقاط اقیانوس.
این گروه بزرگ جانوری، یکی از بهترین، متنوعترین و سالمترین منابع غذایی انسان نیز بهشمار میرود. توصیه متخصصان علم تغذیه در رابطه با استفاده بیشتر از گوشت سفید در رژیم غذایی، منجر شده که بشر در سراسر دنیا به مصرف آبزیان ازجمله ماهیها، نرمتنان، سختپوستان و … متمایل شود. امروزه آبزیان نزدیک به یکچهارم عرصه جهانی پروتئین مورد نیاز انسان را تأمین میکنند.
کتاب «ماهی شناسی» که سید امیرمحسن فاضلی آنرا تألیف و گردآوری کرده، در هفت فصلِ «کلیات علم ماهی شناسی»، «ساختمان و مورفولوژی بدن ماهیان»، «تغذیه و تنفس در ماهیان»، «تولید مثل در ماهیان»، «سیستم عصبی و هورمونی در ماهیان»، «رده دهانگردها، رده ماهیان غضروفی، رده ماهیان غضروفی استخوانی» و «رده استخوانی»، به معرفی خانواده و گونههای مختلف ماهیها پرداخته و اندامها و سیستم بدنی این آبزیان مفید را تشریح میکند.
پدر علم ماهیشناسی کیست؟
ماهیشناسی، علم شناسایی و طبقهبندی ماهیها است و مانند هر علم دیگری، از جایی و توسط شخص یا اشخاصی معرفی و شروع به درخشیدن کرده است. در صفحات نخستین کتاب، با تاریخچه و پدر علم ماهیشناسی آشنا میشویم: «پیتر آرتدی، توسط تاریخشناسان زیادی بهعنوان پدر ماهیشناسی یا ایکتیولوژی شناخته شده است. پیتر آرتدی با تحصیل در دانشگاه اویسالا با کارل لینه (پدر تاکسونومی یا جانورشناسی) آشنا شد و این دو با هم کار ردهبندی جانوران را شروع کردند که در آغاز این کار، لینه بیشتر ردهبندی گیاهان، پرندگان و حشرات را آغاز کرد و آرتدی ماهیان، دوزیستان و خزندگان را برگزید. آرتدی نخستین کسی بود که ردهبندی جانوری که امروزه در دست ما است با نظر شخص او و حتی طبقهبندی به راسته، رده و خانواده را تشکیل داد. بعد از فوت آرتدی، لینه راه او را ادامه داد و کتابی از نسخه نوشتههای او به نام «Ichthyologia» در سال ۱۷۳۸ به چاپ رساند.»
تولید نور، صوت و الکتریسیته در ماهیها
ماهیها با تنوع بسیار بالا در محیطهای مختلف و حتی در جایی که کمتر موجودی میتواند بهسر برد، زندگی میکنند و برحسب شرایط و موقعیت زیستی، دارای قابلیتهایی نیز میشوند که تولید نور، صوت و الکتریسیته ازجمله آنهاست. در اینباره در کتاب حاضر میخوانیم: «تولید نور در ۴۲ خانواده از ماهیان بهوجود میآید که بیشتر آنها شامل ماهیان استخوانی و دو خانواده ماهیان الاسموبرانش میباشد. لامپری و هاگفیشها، تولید نور نمیکنند. تولید نور بهصورت شیمیایی و بدون نیاز به گرما صورت میگیرد. اندامهای نورانی در سطح شکمی، پشتی، داخل دهان و روی فکها قرار دارند. ماهیان و همچنین آبزیان دیگری که در دریا بهسر میبرند، میتوانند تولید صوت کنند. سرعت صوت در محیطی مثل آب، در حدود ۱۵۰۰ m/s است که این میزان سرعت میتواند براساس درجه حرارت و شوری تغییر کند. همچنین اندامهای تولیدکننده صوت در ماهیان شامل اسکلت، عضلات و کیسه شنا میباشد.
تولید الکتریسیته در ۱۰ خانواده از ماهیان وجود دارد که در این خانواده از ماهیان، ماهیانی هستند که دارای الکتریسیته قوی مانند تورپدینیده، مالاپتروریده، الکتروفوریده و اورانوسکوپیده میباشند. همچنین ماهیانی که دارای الکتریسیته ضعیفی هستند، معمولا در مناطق حاره در آب شیرین وجود دارند و شامل مورمیریده، فیلماهیان، ژیمنارکیده و سپرماهیان (راجیده) میباشند.»
نخستین چاپ کتاب «ماهی شناسی» در ۱۴۲ صفحه با شمارگان ۵۰۰ نسخه به بهای ۱۲ هزار و ۵۰۰ تومان از سوی انتشارات شیل راهی بازار نشر شده است. |
