| سعید بهمنی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در گفتوگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) با بیان اینکه مشغول بررسی و تحلیل روش نظریهپردازی شهید سید محمدباقر صدر درباره نظریه سنتهای تاریخی قرآن است که به شکل یک کتاب در آینده به چاپ میرسد افزود: سال گذشته هم از فعالیتهای علمی شهید صدر کتابی را با عنوان «نظریهپردازی قرآن بنیان رهیافتهای توسعه روش نظریه پردازی» منتشر کردم که کتاب جدیدم هم در ادامه همین اثر است. وی با بیان اینکه ۲۰ سال است مطالعات قرآنی دارد و این بررسیها در حوزه روششناسی مطالعات قرآنی در ابتدا از کتابخانه پژوهشگاه به عنوان بزرگترین کتابخانه تخصصی کشور در این حوزه و پایگاه اینترنتی ایرانداک انجام شده است، اظهار کرد: حاصل این پژوهش نشان داد در حوزه روششناسی مطالعه قرآنی وضعیت مطلوبی نداریم. عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ادامه داد: در حوزه روششناسی مطالعه قرآنی دو روش قابل تصور است، روش استخراج شده از قرآن درباره زندگی و انتخاب روش مناسب برای رفتن سراغ این کتاب؛ پس از مطالعه درباره قرآن به روش برداشت و تفسیر از قرآن متمرکز شدم. وی همچنین گفت: منابع مختلفی را اعم از فارسی و عربی مورد بررسی قرار دادم و در نهایت متوجه شدم که روش مطالعه شهید صدر در این حوزه تحت عنوان «المدرسه القرآنیة» اثر درخوری است و بنابراین مطالعات پراکندهام را کنار گذاشتم و تفسیر شهید صدر را که مبتنی بر ۱۴ درس است مورد توجه قرار دادم. بهمنی ادامه داد: متنی که شهید صدر در این حوزه دارد ماهیت گفتاری دارد و او فرصت نکرده است تا این متن را تدوین و تقویت کند. اما این متن شامل عناصر قوی است که ما به آن «گفتارپژوهی» اطلاق میکنیم. عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با اشاره به اینکه مطالعه در حوزه روشپژوهی یک نیاز برای جامعه است و تلاش شهید صدر برای مطالعات روششناسی قرآنی دارای اهمیت است، این طور توضیح داد: شهید صدر فردی است که در تراز مرجعیت قرار دارد و با این جایگاه کسی را نداریم که در حوزه روششناسی اثر درخوری را آماده کرده باشد. بهمنی در ادامه با بیان اینکه حاصل کار شهید صدر را در حوزه تفسیر موضوعی به یک مدل مفهومی سازمان داده که ۹ فرایند و ۳۴ مؤلفه را شامل میشود، ادامه داد: فعالیت شهید صدر در جهان اسلام اعم از ایران، کشورهای عربی و اروپایی که مطالعات آثار وی را دنبال میکنند دارای اهمیت است و من هم کوشیدم از حاصل کار او مدل مفهومی استخراج کنم و این مدل را یکبهیک در فرایندها نقد کردم و هماکنون هم تعداد فرایندها را به ۱۱ و مؤلفهها را به ۴۴ رساندم. وی ادامه داد: این یک مدل جدید است که نیاز به بازخوانی دارد، البته این فعالیت مورد توجه قرار گرفته و تا حدودی استقبال شده است و مؤسسه مطالعاتی شهید صدر هم از آن استقبال کرده است. بهمنی سپس گفت: شهید صدر در حوزه روششناسی مطالعه قرآنی و نظریهپردازی پیرامون آن به گزارهای تأکید دارد مبنی بر اینکه هر تفسیر قرآنی که جمعآوری شود اما به نظریه ختم نشود، نمیتوان به عنوان یک تفسیر موضوعی قرآن کریم تلقی کرد. وی به سطح جهان شمول نظریه نظر دارد و عبارت رسیدن به «حقایق الحیاة کبری» (رسیدن به حقیقت بزرگ) را مطرح میکند. از این موضوع میشود استفاده کرد و به این نتیجه رسید که مسألهپردازی بزرگترین مسائل است. عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با اشاره به اینکه روایت و خوانش شهید صدر از تفسیر موضوعی قرآن منحصر به فرد است، ادامه داد: فردی را سراغ ندارم که در حوزه تفسیر موضوعی کار کرده باشد و فعالیتش به نظریهپردازی منجر شده باشد. به تعبیری درحوزه مفهوم نظریهپردازی دچار فرسایش و ابتذال شدهایم. در بخش دیگری بهمنی توضیح داد: شهید صدر در فعالیتش درباره تفسیر قرآن دو موضوع را مدنظر دارد. اول دستیابی به نظریه است که ماهیتی توصیفی دارد و حقایق (حقایق الحیاة کبری) را توصیف میکند و بعد این توصیف نوبت رسالت میرود. هدف وی دستیابی به رسالت است که ماهیت دستوری دارد. وی افزود: من در این پژوهش، حاصل روش کاری که شهید صدر بنیان میگذارد و در قالب نظریه سنت تاریخی در قرآن جمعآوری شده، بررسی کردم تا به این نتیجه برسم که آیا این روش به کار گرفته شده یا خیر. البته شهید صدر فرصت نکرد به تفصیل کار خود بپردازد و به بیان مسائل مهم پرداخته است. اما امروز که در مکتب این شهید قرار داریم نیاز به تفصیل داریم باید ببینیم با چه استدلالی از درون آیات میتوان به تعبیر خود ایشان به «مدالیل تفسیری» دست پیدا کرد. همچنین باید بررسی کنیم در کنش تفسیری چه اتفاقی میافتد و کاربست روش را تحلیل کنیم و به دنبال نقد آن باشیم. وی در پایان گفت: معقتدم شهید صدر گرانبهاترین میراث زمینهساز را درباره مطالعه روششناسی قرآن به یادگار گذاشتهاند و امید داریم با کار ایشان به پیشرفت مناسب در روششناسی مواجهه با قرآن دست پیداکنیم. گفتنی است کتاب «نظریه پردازی قرآن بنیان» با عنوان فرعی «رهیافتهای توسعه روش نظریه پردازی قرآن بنیان سیدمحمد صدر» به قلم سعید بهمنی شامل سه بخش کلیات و مفاهیم، مقایسه روشهای تفسیر موضوعی و بررسی، نقد و رهیافتهای توسعه روش تفسیر موضوعی است که در ۳۶۵ صفحه و با قیمت ۴۵ هزار تومان از سوی انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی وارد بازار نشر شده است.
|
 |
