روشنفکری یا ادای روشنفکری؟

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، بعد از شهادت سپهبد قاسم سلیمانی، شخصیت‌های مختلف داخلی و خارجی نسبت به این اتفاق واکنش نشان دادند و آن را به شدت محکوم کردند، در این بین اهالی قلم نیز از این قاعده مستثنی نبودند و شخصیت‌های زیادی نسبت به این اتفاق تلخ موضع گرفتند و نظرشان را اعلام کردند. با این که در این روزها جامعه نشان از یک وحدت درونی داشت اما باز هم فضای مجازی روی بد خودش را نشان داد و ما شاهد فضایی دو قطبی در رسانه‌های مجازی بودیم. یکی از اظهار نظرهایی که واکنش‌های تندی به همراه داشت، یادداشت محمود دولت‌آبادی بود که در روزنامه ایران چاپ شد و خبرگزاری‌های مختلف به بازنشر آن پرداختند. حال بعد از چند اظهار نظر درباره این یادداشت، سوال مهم این است که آیا محمود دولت‌آبادی به عنوان سردمدار روشنفکران کشور باید در برابر چنین اتفاق تلخی سکوت می‌کرد یا به دور از فضای لایک و فالوئر به بیان دیدگاه خود می‌پرداخت.
 
دولت‌آبادی قبل و بعد از انقلاب بسیار مورد نامهربانی قرار گرفته است
شهریار عباسی در گفت‌وگو با خبرگزاری ایبنا در رابطه با این موضوع اظهار کرد: هر کسی اجازه دارد که آزادانه نظرش را اعلام کند و محمود دولت‌آبادی هم به عنوان بزرگ‌تر و پیشکسوت ما از این قاعده مستثنی نیست. با این حال می‌بینیم کسی که چهار روز است قلم به دست گرفته و چهار خط مطلب نوشته این اجازه را به خود می‌دهد که هر طور که دلش می‌خواهد درباره محمود دولت‌آبادی نظر بدهد و او را نقد کند.

وی ادامه داد: این افراد وقتی درباره شخصیتی مثل محمود دولت‌آبادی می‌خواهد صحبت کنند، باید خیلی مراقب باشند که چه می‌گویند. بدون شک پشت سر هر صحبتی که یک شخصیتی مثل محمود دولت‌آبادی انجام می‌دهد یک عمر تجربه خوابیده است. از طرفی همه ما محمود دولت‌آبادی را می‌شناسیم و می‌دانیم که چه نویسنده شرافتمندی است؛ نویسنده‌ای که قبل و بعد از انقلاب بسیار مورد نامهربانی قرار گرفته است. همین الان که ما داریم درباره این نویسنده صحبت می کنیم، هنوز یکی از مهم‌ترین آثار این نویسنده مجوز نگرفته است؛ با این حال او به قدری تجربه و فهم اجتماعی دارد که این مباحث را از هم تفکیک کند.
 

این نویسنده با گلایه به برخی واکنش‌ها گفت: کسی اجازه ندارد که بگوید چرا دولت‌آبادی درباره فلان موضوع حرف زده یا درباره موضوعی دیگر حرف نزده است. حال اگر این نویسنده می‌آمد و درباره موضوعی صحبت می‌کرد که مورد تایید این دوستان بود و خوششان می‌آمد، باز هم چنین حرفی را می‌زدند؟ نه!‌ آن موقع داد می‌زدند که دولت‌آبادی چقدر شجاع است.

وی افزود: به نظر من شجاعت آنجاست که یک نفر بتواند این موضوعات را از هم تفکیک کند. بسیاری از ما از خیلی از اقدامات حکومتی و دولتی دلخوریم و انتقاد داریم؛ اما باید فهم این را داشته باشیم که ما حق نداریم خوشحال باشیم، وقتی یک قلدر خارجی می‌آید سرباز وطن ما را در فرودگاه کشوری که مهمان است، می‌کشد و بعد با وقاحت تمام اعلام می‌کند که من بودم که سرباز شما را کشتم و شما حق ندارید انتقام بگیرید و اگر بگیرید مراکز فرهنگی شما هدف قرار می‌دهیم. 
 
نویسنده رمان «بازیگوش» با اشاره به خام بودن برخی اظهارنظرها درباره محمود دولت‌آبادی گفت: من واقعا این آدم‌هایی که از این اتفاق خوشحال شدند و از امثال دولت‌آبادی انتقاد می‌کنند را نمی‌فهمم. این‌ها یک روزی می‌فهمند که حق با دولت‌آبادی‌ها بوده است. صددرصد این صحبت‌ها از روی جو است و نشان از بی‌تجربگی این افراد دارد که با این جرات درباره یک نویسنده‌ای مثل دولت‌آبادی صحبت می‌کنند. متاسفانه کلا بچه‌های ما در حوزه ادبیات و روشنفکری جو زده هستند. یک عده‌ای در شبکه‌های اجتماعی دور این افراد را می‌گیرند و این‌ها تصور می‌کنند که اگر این حرف‌ها را بزنند بیشتر لایک می‌گیرند و خیلی مستقل، شجاع و جذاب به نظر می‌رسند.

وی در پایان اظهار کرد: هر کسی که کمی عقل دارد می‌داند که سردار سلیمانی انسان شریفی بوده و ۴۰ سال برای این کشور سربازی کرده است. ما باید بتوانیم تفکیک کنیم که یک دشمن خارجی به ما تجاوز کرده و با قلدری می‌گوید که خوب کردم. والله سکوت درباره این اتفاق بی‌غیرتی است. من عمده مخالفان دولت‌آبادی را دارای دانش سیاسی و بینش اجتماعی نمی‌دانم و به همین دلیل است که می‌گویم به صحبت‌های این افراد نباید توجه کرد.
 

 
اکثریت مردم طرفدار نظر دولت‌‌آبادی هستند
بیژن اشتری، مترجم مطرح کشورمان که خودش یکی از فعال‌ترین افراد اهل قلم در فضای مجازی است و یک بار هم از رفتار دولت‌آبادی انتقاد کرده بود در این راستا به ایبنا گفت: هرکسی طبیعتا آزاد است که درباره اتفاقات مختلف جامعه نظر خاص خودش را داشته باشد و آن را آزادانه بیان کند. اگر ما به دموکراسی و آزادی بیان و اندیشه اعتقاد داریم، نباید این حق را از محمود دولت‌آبادی بگیریم. محمود دولت‌آبادی در جایگاهی قرار دارد که خواسته یا ناخواسته جریان روشنفکری ایران را نمایندگی می‌کند؛ ممکن است حتی خودش خواهان این جایگاه نباشد و این مقام را قبول نکند اما در افکار عمومی به این شکل است. بنابراین جایگاه خاصی دارد و توقع این است که به‌عنوان یک روشنفکر در اتفاقات مختلف دست به قلم شود و نظرش را اعلام کند.
 
وی افزود: شهادت سردار سلیمانی هم موضوعی بود که وی به عنوان یک روشنفکر نمی‌توانست درباره آن سکوت کند و کسی اجازه ندارد که بگوید چرا او نظرش را اعلام کرده است. در گام دوم بررسی این موضوع باید به این بپردازیم که آیا نظری که دولت‌آبادی اعلام کرده، درست است یا خیر. در این مورد پاسخ سخت است؛ چراکه ما در این روزها در جایی زندگی می‌کنیم که فضای افکار عمومی به شدت دوقطبی شده و سیاه و سفید است. در چنین فضای هر حرفی که زده شود دو واکنش دارد و از یک طرف به شدت تشویق و از طرف دیگر به شدت نفی می‌شود و مورد انتقاد قرار می‌گیرد. بنابراین الان زمان مناسبی نیست که ما حرفی را بزنیم که منصفانه باشد.
 
مترجم کتاب «حرمسرای قذافی» درباره موضع‌گیری‌های محمود دولت‌آبادی گفت: دولت‌آبادی چند وقت پیش جمله‌ای را گفت که خیلی در فضای مجازی منتشر شد. وی در گفت‌وگویی اعلام کرده بود که ما هم به ظریف نیاز داریم و هم به سردار سلیمانی. بنابراین یادداشتی که منتشر کرده در راستای اعتقاد و باورش است و ایرادی هم نمی‌توان به صحبت‌های او گرفت.
 
وی ادامه داد: واکنش‌های زیادی نسبت به یادداشت دولت‌آبادی منتشر شده است اما من فکر نمی‌کنم که به واسطه این اظهارنظرها او آسیبی ببیند؛ چراکه حضور مردم در خیابان‌ها و استقبال از تشییع سردار سلیمانی در شهرهای مختلف نشان می‌دهد که اکثریت مردم طرفدار نظر محمود دولت‌‌آبادی هستند. با این حال آن عده‌ای که در فضای مجازی از مخالفان سرسخت نظام و حکومت هستند هیچ جوری این حرف را نمی‌توانند از دهان شخصیتی مثل محمود دولت‌آبادی هضم کنند.. به نظر من حادثه‌ای رخ داده که ما هنوز نتوانستیم آن را تحلیل کنیم و باید زمان بگذرد تا بتوانیم منصفانه درباره آن صحبت و قضاوت کنیم.

 

 
در تمام دنیا نویسندگان به مسائل اجتماعی و سیاسی ورود می‌کنند
هادی تقی‌زاده، نویسنده کشورمان نیز در این رابطه به ایبنا گفت: بحث‌هایی که ایجاد شده به اخلاق اجتماعی ما ایرانی‌ها برمی‌گردد، که تحمل‌مان کم است. محمود دولت‌آبادی در اتفاقاتی که طی چند روز اخیر رخ داد یک نظری داشت که نظری مشابه این نظر را خیلی‌ها داشتند. به نظر من این دیدگاه او به نظر مردم بسیار شبیه است.
 
وی ادامه داد: همه این حاشیه‌ها با اظهار نظر برادر محمود دولت‌آبادی (حسین دولت‌آبادی) آغاز شد و بعد ادامه پیدا کرد. در کل من این رفتار را نمی‌پسندم و به نظرم در شان فضای ادبیاتی ما نیست؛ چراکه در تمام دنیا نویسندگان به مسائل اجتماعی و سیاسی ورود می‌‌کنند. من کاری به شخصیت شهید سلیمانی ندارم که یک عده‌ای موافق و عده‌ای مخالف او هستند؛ به نظر من دولت آمریکا کاری کرد که غرور ملی ما ایرانی‌ها را جریحه‌دار کرد. 
 
این نویسنده با اشاره به استقبال باشکوه از مراسم تشییع سردار سلیمانی اظهار کرد: جمعیتی که طی روزهای گذشته در شهرهای مختلف ایران برای تشییع حاج قاسم سلیمانی آمده بود فارغ از جبهه‌بندی‌های سیاسی است. به اعتقاد من این شهادت باعث شد تا شکافی که بین حاکمیت و مردم ایجاد شده بود، پر شود. در واقع این اتفاق مردم را به هم نزدیک‌تر کرد و من امیدوارم که حاکمیت بتواند از این نزدیک شدن استفاده کند.
 
تقی‌زاده در پایان گفت:‌ به هر حال بحث اصلی ما این نیست که دولت‌آبادی درست گفته یا اشتباه و بحث این است که دولت‌آبادی به عنوان یکی از نویسندگان مشهور ما نظرش را اعلام کرده است و این حق را دارد تا نظرش را بیان کند.
 
با وجود اختلاف سلیقه‌ها، عکس شما روی دیوار محل کار من است
همچنین صبح امروز علی‌اصغر عزتی پاک، مدیر گروه داستان موسسه شهرستان ادب به محمود دولت آبادی و درباره واکنش او به موضوع شهادت سردار سلیمانی نامه نوشته است که در ادامه می‌خوانید.

«به نام خدا
جناب آقای محمود دولت‌آبادی، نویسنده‌ی ارجمند، سلام بر شما!
این روزها، روزهای سرنوشت‌سازی است برای میهن ما ایران. در این میان جنابعالی، به اقتضای عشقی که به این سرزمین، و اهتمامی که برای تمامیت ارضی کشورمان دارید، و آن‌ها را در ادای احترام به سردار شهید قاسم سلیمانی ابراز کرده‌اید، مورد شماتت گروهی از مخاطبان آثارتان قرار گرفته‌اید. اما جناب نویسنده، شما مخاطبان انبوهی هم داشته‌اید در تمام این سال‌ها که به دلیل اختلاف نظرهایی شاید جزئی، و یا به هر دلیل دیگر، چندان خود را به شما نشناسانده‌اند.
این گروه همچنین هیچ‌گاه به دلیل اختلاف دیدگاه جایگاه و شان ادبی جنابعالی را، و خدمتی که به ادبیات داستانی ایران کرده‌اید، انکار نکرده و ناچیز نشمرده‌اند. آن‌ها پذیرفتند تفاوت منظرها را و محترم داشتند تلاش‌های ارجمند شما را. کتاب‌های‌تان را خواندند و لذت بردند از خلق آن‌همه عشق و مهر به انسان. و این حق بود، هست و خواهد بود. شما به دلیل آثار پرارج‌تان، هنرتان، و شخصیت متین و صبورتان، لایق این احترام و بزرگداشت هستید. آقای محمود دولت‌آبادی عزیز، مطمئن باشید این حرف‌ها برای امروز و برآمده از شرایط حاضر نیست.
شاهد این ادّعا برای اینجانب مصاحبه‌ای است که چندین سال پیش با نشریه‌ی پنجره کردم، و در برابر سوال امید مهدی‌نژاد که پرسید: «محمود دولت‌آبادی؟» گفتم: «نویسنده‌ی بزرگ!» و شاهدم عکسی است از جنابعالی که بر سرِ دیوار محل کارم نصب شده!
آرزویم سلامتی و عمر باعزّت برای شماست.
والسلام
علی‌اصغر عزتی پاک»
 
صحبت‌های مطرح شده در این گزارش نشان می‌دهد که متاسفانه هنوز ما نتوانستیم به تفکیک اتفاقاتی که در پیرامون‌مان رخ می‌دهد بپردازیم و متاسفانه با وجود دغدغه‌هایی که خیلی از روشنفکران در حوزه آزادی بیان دارند؛ اما خودشان به این مقوله چندان اهمیتی نمی‌دهند و هر کسی را که نظری خلاف نظر آنها داشته باشد، مورد شماتت خود قرار می‌دهند، حتی اگر آن فرد بزرگ‌ترین نویسنده در قیدحیات کشورمان یعنی، محمود دولت‌آبادی باشد.

این مطالب را به اشتراک بگذارید: