خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- بیستویکمین روز از سال چهلم هجری قمری، جهان برای همیشه از نور وجود علی؛ مظهر عدالت و مردانگی، خالی شد. اما منش و سیره آن بزرگمرد تاریخ بشریت، برای همیشه در عرصه گیتی ساری و جاری و زندگیساز و نجاتبخش است.
در طول قرنها، هزاران کتاب درباره زندگانی و سیره و شخصیت نخستین امام شیعیان، به رشته تحریر درآمد که هریک گوشههایی از این اقیانوس بیکران معرفت را به نمایش گذاشتند.
مصطفی دلشاد تهرانی، نویسنده و پژوهشگر حوزه دین که آثار بسیاری در ارتباط با سیره عملی امام علی (ع) و کتاب شریف «نهجالبلاغه» به رشته تحریر درآورده، به مناسبت این روز در گفتوگو با خبرنگار ایبنا، ضمن تاکید بر رویکردهای تازه درباره زندگانی و سیره آن حضرت، به ویژگیهای تالیف خوب در این حوزه اشاره کرد.
وی گفت: رویکرد به امیرالمومنین (ع) در طول تاریخ متعدد بوده و آنچه بیشتر غلبه داشته، بیان فضائل آن حضرت یا رویکردهای تاریخی و ستایشی بوده است که هرکدام در جای خود خوب است. ولی بهنظرم مهمترین رویکرد که میتواند در زندگی انسان کارساز باشد، رویکرد الگویی است. امام علی (ع)، ترازویی است که هر انسانی در موقعیتهای مختلف فردی و اجتماعی میتواند خود را با آن بسنجد. مولانا در مثنوی، امیرمومنان (ع) را بهعنوان ترازوی ترازوها و میزان میزانها معرفی میکند که کاملترین تعریف است. میگوید
تو ترازوی احد خو بودهای
بل زبانۀ هر ترازو بودهای
این نویسنده و نهجالبلاغهپژوه، افزود: هرکس در زمینههای مختلف زندگی فردی و اجتماعی، سیاسی، اجتماعی و .. نیاز دارد تا خود، رفتار و سلوکش را با میزانی بسنجد؛ حضرت علی (ع)، جلوه تمامعیار قرآن و تربیت نبوی است. برای رویکرد الگویی لازم است که سیره امیرالمومنین (ع) را بشناسیم. سیره در معنای حقیقی، اصول کلی عملیِ ثابتِ حاکم در زندگی است. اینها به تمام معنا در آموزهها و رفتار و زندگی آن حضرت جلوه دارد. اگر کسی به راستی و درستی به نهجالبلاغه مراجعه کند، به وضوح آنها را میبیند.
دلشاد تهرانی با اشاره به اصول تحولآفرین در سیره امام علی (ع)، اظهار کرد: ۱۰ اصل مادر در سیره امیرمومنان (ع) وجود دارد که میتوان از آن به ۱۰ فرمان در سیره آن حضرت تعبیر کرد که اگر اشخاص آنها را براساس آموزهها، رفتارشناسی و سیره آن حضرت دریابند و در همه عرصهها وارد کنند، میتواند منشأ تحول باشد. این ۱۰ اصل عبارتند از: ۱- مرزبانی، حریمداری و پرواپیشگی ۲- پایبندی به کیفیت استخدام وسیله (از هر وسیلهای برای رسیدن به اهدافمان استفاده نکنیم) ۳- اعتدال و میانهروی (خودداری از افراط و تفریط) ۴- پارسایی (یعنی انسان از دنیای نکوهیده آزاد شود. این اصل به انسان میآموزد که در دام دنیا نیفتد) ۵- تکریم (در همه عرصههای فردی، اجتماعی، مدیریتی و … کرامت انسانها حفظ شود) ۶- پاسداشت حقوق ۷- رفق و مدارا ۸- صراحت و صداقت (شفاف بودن، صریح بودن و صادق بودن در همه امور) ۹- پایبندی به عهد و پیمان (این اصل امروز در جامعه ما به شدت آسیب دیده است) ۱۰- عدالت ( اصلی که به فراموشی کامل سپرده شده است).
وی ادامه داد: جای این اصول در زندگی ما سخت خالی است و اگر گفته شود با عمل به این اصول میتوان به سلامت و عزت و راستی و درستی راه برد و رستگار شد، خلاف گفته نشده است .میتوان گفت اگر همین ۱۰ اصل درست شناخته شده و آموزش داده شود و به فرهنگی عمومی تبدیل شود، نجاتبخش است.
عضو هیات علمی و مدیر گروه نهجالبلاغه دانشگاه قرآن و حدیث، درباره ویژگیهای پژوهش با موضوع سیره و زندگانی آن حضرت نیز گفت: در زمینه اندیشه، سیره و زندگانی حضرت علی (ع) تاکنون کارهای زیادی انجام شده، ولی هنوز خلأهای جدی وجود دارد. تولید کتاب خوب، اصیل، استوار و تاثیرگذار مقدماتی دارد و باید سروسامان داشته باشد و اصولی در آن رعایت شود و مقدمات پژوهشی آن درست صورت گرفته باشد. وقتی کتاب میخواهد شکل بگیرد، احاطه فرد به موضوع، دانستن روشهای مناسب برای تالیف، بهکار گرفتن ادبیات درست، ساختاردهی مناسب، روش عملی و جهتدهی لازم است.
دلشاد تهرانی افزود: از این زاویه اینطور نیست که نتوانیم کتابهایی را درباره سیره و زندگانی امیرمومنان (ع) نام ببریم، ولی کارهای انجام شده در حد انتظار نیست. مهمتر اینکه کتاب وقتی تولید میشود، برای قفسه کتابخانه یا نگهداری در گنجینه نیست، بلکه باید خوانده شود و تاثیر بگذارد. متاسفانه فرهنگ کتابخوانی هم در کشور ضعیف است و موج فضای مجازی و برخی عوامل سیاسی و اجتماعی و اقتصادی نیز بیشتر به فرهنگ کتابخوانی آسیب میزند. اگر کتابها بهصورت درست و اصولی تولید شوند، در مرحله بعد باید زمینههای ورود و کاربردی شدن آن در زندگی فراهم شود.
نویسنده کتاب «رخساره خورشید: سیره امام علی (ع) در نهجالبلاغه»، تصریح کرد: در زمینه نهجالبلاغه، کارهای زیادی انجام شده، ولی در آنها وجه الگویی امیرالمومنان (ع) چندان دیده نمیشود. نهجالبلاغه در حوزههای عملی زندگی ما وجود ندارد. عهدنامه مالک اشتر، یک شاهکار مدیریتی، سیاسی و حکومتی است که ما به شدت با آن بیگانهایم.
وی در پایان با تاکید بر داشتن نگاه نقادانه، گفت: با نگاه تاریخی، کتابهای باارزشی درباره امیرمومنان (ع) وجود دارد، ولی باید درنظر داشت نمیتوان همه آنچه را که در کتابها آمده، پذیرفت. نگاه ما به همه آثار بشری باید نقادانه باشد. از قرن سوم تا امروز، هزاران کتاب درباره آن حضرت نوشته شده که میتوان با نگاه نقادانه از آنها بهره گرفت. ازجمله آثار شاخص در این زمینه از کتب قدیم میتوان به «شرح نهجالبلاغه» ابن ابیالحدید اشاره کرد که با وجود نقدهایی که وجود دارد، یک شاهکار است و برای هرکس مطلبی دارد و از آثار جدید «علی از زبان علی» اثر مرحوم دکتر سید جعفر شهیدی نیز میتواند برای همه گروههای اجتماعی تاثیرگذار باشد. |
