آثار سیدحسین میرکاظمی نقد و بررسی شد

در ابتدای نشست، علی بایزیدی، نویسنده، پژوهشگر و مدیرمسئول و صاحب امتیاز فصلنامه استارباد، گفت: سیدحسین میرکاظمی نوه مرحوم شیخ محمداسماعیل مجتهد قاضی استرآبادی از رهبران نهضت مشروطه در گرگان است.

وی افزود: مرحوم نعمت‌الله قاضی مشهور به شکیب که در دوران پهلوی از نمایندگان مجلس ملی بود و در حوزه آثار پژوهشی تاریخ و ادبی و نویسندگی نیز فعال و پرکار بود، فرزند همین شیخ اسماعیل مجتهد است که در سال ۱۳۷۲ درگذشت. کتاب «به سوی سیمرغ» درباره‌ی زندگی شیخ عطار از آثار مهم اوست.

این نویسنده و پژوهشگر جوان ادامه داد: از دیدگاه من زندگی حرفه‌ای استاد میرکاظمی را می‌توان به سه مقطع تقسیم کرد. اول از ۱۳۴۱ تا ۱۳۵۷، دوم از ۱۳۵۸ تا ۱۳۷۳ و سوم از ۱۳۷۳ تاکنون. در مقطع اول، میرکاظمی به استخدام آموزش و پرورش درمی‌آید و بعد نخستین کتابش «دانش و بینش در روستا» را می‌نویسد که با همین نخستین کتاب، نخستین جایزه‌اش را نیز از وزارت آموزش و پرورش وقت دریافت می‌کند. او در نی تپه از توابع فندرسک مشغول به تدریس کودکان روستایی بود و تحت تأثیر همین امر، کتاب نخستش را نگاشت. از دیگر آثار او در این دوره، «آلامان» ـ که به زبان آلمانی هم ترجمه‌شده است ـ، «چه کسی فکر می‌کرد که من فوتبالیست می‌شوم» و «کفچه مار» را می‌توان نام برد. مقطع اول زندگی میرکاظمی با فعالیت‌های سیاسی ـ اجتماعی وی و دیگر معلمان وقت، بر ضد رژیم پهلوی و تشکیل جامعه معلمان و درنهایت دستگیری توسط ساواک در سحرگاه ۲۱ آبان ۱۳۵۷ به پایان می‌رسد.

وی افزود: مقطع دوم زندگی میرکاظمی از فروردین ۱۳۵۸ با تشکیل کانون نویسندگان و شاعران گرگان به همراه برادران قاری، مرحوم علی‌اکبر ابراهیم‌زاده و پرویز کریمی در دفتر پانزده متری مهرآیین آغاز می‌شود. این کانون با وجود عمر کوتاه ۳ ساله، از تأثیرگذاری فراوانی برخوردار بود. انتشار مجله فرهنگی کتاب فصل در سه مجلد و برگزاری کلاس‌های داستان‌نویسی و شعر و عکاسی از دیگر خروجی‌های این کانون بود. یکی از مهم‌ترین محصولات این کانون، ابراهیم حسن بیگی داستان‌نویس مشهور معاصر است که با انتشار ۱۱۴ عنوان کتاب داستان، از نامداران این عرصه است.

بایزیدی ادامه داد: مقطع دوم زندگی میرکاظمی با انتشار مجله فصل گرگان در سال ۱۳۶۹ و البته نگارش رمان مشهور «یورت» و دریافت جایزه قلم زرین مجله گردون به پایان می‌رسد. در این فاصله کتاب‌های مختلفی توسط وی انتشار می‌یابد به خصوص در حوزه‌ی افسانه‌های عامیانه و فولکلور.

وی همچنین عنوان کرد: مقطع سوم زندگی استاد میرکاظمی از سال ۱۳۷۳ با راه‌اندازی کتاب‌فروشی و انتشارات آژینه آغاز می‌شود. او در این مقطع به صورت حرفه‌ای‌تری به انتشار کتاب‌های داستان و قصه‌های عامیانه می‌پردازد. آثار میرکاظمی تاکنون افزون از سی عنوان کتاب است. البته وی در بهار سال ۱۳۹۶ مجبور به تعطیلی کتاب‌فروشی می‌شود. لکن با وجود خانه‌نشینی همچنان به نگارش مقاله و داستان مشغول است.

بایزیدی در پایان به ویژگی‌های شاخص و برجسته‌ی زندگی استاد میرکاظمی در گردآوری و انتشار افسانه‌ها و داستان‌های عامیانه اشاره کرد و گفت: از شاعری و نقاش بودن استاد نیز نباید غافل شد. او همچنین از دوستان و حضار درخواست کرد تا برای انتشار ویژه‌نامه‌ای برای زندگی استاد میرکاظمی در فصلنامه استارباد، او را یاری دهند.

سیدمهدی جلیلی، پژوهشگر و منتقد ادبی و دبیر انجمن شعر و ادب گرگان نیز در این نشست، معیارهای بزرگی یک چهره موفق را مطرح و به تحلیل جایگاه میرکاظمی پرداخت و گفت: زندگی، آثار، اندیشه‌ها، حوزه‌های فعالیت، نهادسازی و همکاری با نهادها، تربیت شاگردان و … معیارهای ارزیابی اهمیت و اثرگذاری یک شخصیت می‌تواند باشد.

دبیر انجمن شعر و ادب گرگان افزود: استاد میرکاظمی، زندگی خستگی‌ناپذیری داشته و انتشار ۳۲ عنوان کتاب درزمینهٔ داستان، افسانه‌های شمال، ادبیات کودکان و مسائل تربیتی نشانگر زندگی پُربار اوست که اندیشه‌های این نویسنده را در خود دارد.

وی، ایجاد کانون نویسندگان و شاعران گرگان و انتشار مجموعه کتاب فصل، حاوی آثار نویسندگان گرگان در سه مجلد و ایجاد انتشارات آژینه در گرگان را نشانه توجه او به نهادسازی دانست و افزود: وجود نهاد کانون نویسندگان و شاعران موجب بالیدن نسلی نو از نویسندگان و شاعران گرگان شد که آن را مدیون این چهره ادبی برجسته‌ایم که از شاگردان مطرحش، ابراهیم حسن‌بیگی، داستان‌نویس مشهور و عبدالصالح پاک، داستان‌نویس و افسانه نگار ترکمن‌صحرا و بسیاری دیگر از نویسندگان خوب گرگان و گلستان‌اند.

جلیلی، وجه دیگر بزرگی میرکاظمی را پرداختن به فرهنگ عامه و گردآوری و انتشار آن‌ها در ادبیاتی فاخر عنوان کرد و گفت: افسانه‌ها، گنجینه ارزشمند فرهنگی و منبع عظیم داستانی‌ هستند که در حال از بین رفتن‌اند، اهمیت این کار میرکاظمی را این‌طور می‌توان ارزیابی کرد که اگر او اقدام به این کار نمی‌کرد آیا کس دیگری وجود داشت که همسنگ تلاش و هنرمندی او به این کار اقدام کند؟ پاسخ قطعاً منفی است.

فرزاد خدنگ (داستان‌نویس جوان و دبیر انجمن‌های ادبی استان گلستان) نیز در این نشست از آشنایی خود با این نویسنده و آثار مهم او سخن گفت و پیشنهاد سالروز تولد این استاد داستان‌نویسی به عنوان «روز ادبیات داستانی استان گلستان» را در صورت عملی شدن، بسیار امیدبخش و از زمینه‌های تعالی این هنر در استان گلستان خواند و اظهار کرد: ادبیات و بالأخص ادبیات داستانی استان گلستان با دارا بودن ظرفیت مناسب و بالای کمی و کیفی در نسل‌های مختلف خود می‌تواند به مسیری روشن برای خودش فکر کند.

وی تصریح کرد: اما این امر مستلزم تدوین برنامه‌ای برای هم‌افزایی انجمن‌ها، محافل و گعده‌های مختلف ادبی است، یکی از این برنامه‌ها برای شروع این راه طولانی و سخت اما پرامید، می‌تواند پیشنهاد نام‌گذاری ۲۷ اردیبهشت‌ماه، یعنی سالروز تولد استاد سید‌ حسین میرکاظمی به عنوان «روز ادبیات داستانی استان گلستان» باشد؛ روزی که ادبیات داستانی استان گلستان را با داشته‌هایش؛ گذشته و حاضرش به آینده‌ای پرامیدتر پیوند خواهد زد.

سعید سوخته‌سرایی (دبیر انجمن دورهمی کتاب‌خوانی یادگیری گرگان) نیز از تجربه باهم‌خوانی رمان «یورت» میرکاظمی در انجمن یادگیری و حضور خالق آن در جمع اعضای این انجمن کتاب‌خوانی گفت و ضمن ارائه گزارشی از فعالیت‌های این انجمن، به ارزش‌های ادبی، فرهنگی، تاریخی و اجتماعی رمان یورت پرداخت و آن را شاهکاری در ادبیات داستانی ایران ارزیابی کرد.

وی گفت: یورت رمانی درباره تاریخ استان گلستان از اواخر دوره قاجار تا پهلوی اول است؛ «آبای»، قهرمان این رمان، در طول حوادث داستان به قهرمان شدن می‌رسد، این تدریج در تکامل شخصیت و تبدیل شدن به قهرمان، تفاوت بزرگ هنری رمان یورت است که آن را در کنار هنر نویسندگی با عیار بالای میرکاظمی تبدیل به شاهکاری ادبی می‌کند.

سوخته سرایی، با اشاره به نقاش بودن میرکاظمی گفت: تأثیرات نقاش بودن او در تصویرپردازی و تجسم صحنه‌ها و توصیفات دقیق موجب می‌شود ضمن فضاسازی موفق، حوادث رمان، چون فیلمی دل‌انگیز و رنگ رنگ و دقیق، در برابر چشمان خواننده تصویر شود.

وی بخش‌هایی از این رمان را برای حاضران خواند و از فصل هشتم «یورت» را که توصیفی از محلات مختلف استرآباد آن روزگار است را از دل‌انگیزترین فصول این رمان برشمرد.

اهورا ابراهیم‌زاده، شاعر گرگانی نیز، غزلی تقدیمی به استاد میرکاظمی و «یورت» او قرائت کرد که مرور شاعرانه شخصیت‌های این رمان بود.

یادآوری می‌شود، سیدحسین میرکاظمی نویسنده، پژوهشگر، داستان‌نویس، شاعر، محقق ادبیات و داستان‌های عامیانه و فرهنگ فولکلور شهر تاریخی گرگان است و این نشست، پیرو پویش بزرگداشت وی در فضای مجازی شکل گرفت که به بهانه هفتادوهفتمین سالروز تولدش برگزار شد.