| خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) ـ محمد فیروزی: در سال ۹۷ تعدادی از ناشران حوزه علوم انسانی اقدام به چاپ و نشر کتاب در حوزه‌های مشترک رسانه و علوم سیاسی، روابط بین‌الملل و دیپلماسی کردند و به فضای مجازی و سیاستگذاری دراین حوزه پرداختند که معرفی گلچینی از آنها برای علاقه‌مندان به این حوزه می‌تواند به گسترش دانش شان کمک کند.
کارگزاران رسانه‌ای و فعالان سیاسی به دلیل نقش پررنگی که امروز رسانه‌ها در جوامع دارند و تعیین کننده معادلات سیاسی بین‌المللی هستند، باید دانش خود را در حوزه رسانه گسترش دهند. به دلیل همین ضرورت ناشران مختلف هرساله اقدام به چاپ کتاب در این حوزه می‌کنند و در سال ۹۷ هم بخش زیادی از کتاب‌های تازه منتشر شده به حوزه‌های مشترک رسانه با مسائل جهانی، سیاسی، دیپلماسی و تاریخی اختصاص داشته است. برخی ناشران هم البته به دلیل گسترش فضای مجازی و نقش برجسته آن در تعیین سرنوشت سیاسی کشورها اقدام به چاپ کتاب در این حوزه کرده‌اند و تلاش کردند مسیر سیاستگذاری در این بخش را برای دست‌اندرکاران فضای رسانه مشخص کنند.
این گزارش به دلیل اهمیتی که معرفی کتاب‌های مشترک حوزه رسانه با سایر حوزه‌های علوم انسانی دارد، به معرفی ۱۵ اثر چاپ اولی در سال ۹۷ می‌پردازد. کتاب‌هایی که هرکدام به دلیل موضوع شان و یا نویسندگان مطرحی که آنها را تالیف یا ترجمه کرده‌اند برای معرفی در این گزارش انتخاب شده‌اند.
به دنبال تحقق آرمان‌های جامعه
«قدرت، جامعه مدنی و مطبوعات» نام کتابی به قلم «هادی خانیکی» که در ۵۷۶ صفحه توسط انتشارات «طرح نقد» منتشر شده است، این استاد دانشگاه علامه طباطبایی که در عرصه سیاست هم چهره‌ای شناخته شده محسوب می‌شود، معتقد است برای حل مشکلات اجتماعی فراوان می توان از ظرفیت گفت‌و‌گوهای خرد و کلان بهره برد و البته قدرت سیاسی نباید ماهیت متمرکز داشته باشد. این کتاب هم بر اساس همین دیدگاه نویسنده به طرح این موضوع می‌پردازد که مطبوعات در دوران توزیع قدرت سیاسی بهتر می‌توانند به رسالت خود عمل کنند و در زمان تمرکز قدرت سیاسی، دچار ضعف حرفه‌ای، خبری و محتوایی شده‌اند و رابطه میان آنان و خوانندگان تضعیف می‌شوند، بنابراین تلاش آنها به جای جذب مخاطب بر جذب مشتری استوار می‌شود. نویسنده کتاب قدرت، جامعه مدنی و مطبوعات با اشاره به دوران پهلوی اول تاکید می‌کند، در دوران استقرار قدرت خودکامه رضاشاه، مطبوعات مجبور بودند با ساز و کارهای دخالت دولت برای خرید اجباری آنها امور خود را بگذرانند و یا با تبلیغات جنجالی به سوی روزنامه نگاری زرد کشانیده شوند و در این دوران دیگر جایی برای مطبوعات محبوب مردم نبود که دست به دست توزیع می‌شد.
این کتاب به طرح این موضوع می‌پردازد که نمی‌توان مطبوعات را در چارچوب‌های سنتی با ماهیت «وقایع نویسی حکومتی» نگاه داشت و انتظار داشت که رسالت‌های دوران مدرن هم چون پیشرو بودن و آگاهی بخش بودن را ایفا کنند. کتاب می‌کوشد راه تحقق آرمان های جامعه امروز ایران برای توسعه سیاسی و مطبوعاتی را نیز روشن کند.
مدیران ناسا، راهنمای مدیران ایرانی
گاهی سیاستمداران و اهالی رسانه درگیر یک بحران در عرصه اجتماعی می شوند که به واسطه گستردگی ارتباطات در فضای مجازی لازم است موضوع در این فضا کنترل شود. کتاب «ارتباطات بحران در رسانه‌های اجتماعی» به عنوان اثر برنامه محور به همین موضوع می پردازد. عنوان دوم کتاب که در پایین نام اصلی قید شده است «راه و رسم مراقبت از شهرت و نجات از بحران در فضای مجازی» نام دارد این کتاب توسط انتشارات «ثانیه» روانه بازار شده است. این مجموعه هدف خود را بر ارائه یک سری برنامه‌های عملیاتی شامل راهبردها و تاکتیک‌های آزموده شده برای مدیریت ارتباطات بحران در رسانه‌های اجتماعی قرار داده است. نویسنده این کتاب «آن ماری ون دن هارک» پژوهشگر روابط عمومی دیجیتال، ارتباطات بحران و امنیت سایبری است که عباس رضایی ثمرین، از روزنامه نگاران فعال در حوزه های مکتوب، الکترونیکی و تصویری به ترجمه آن اقدام کرده است. در این اثر با استفاده از تجارب «جانسون اند جانسون»، «مک‌دونالد»، «فدرال‌اکسپرس»، «ناسا»، «بریتیش‌پترولیوم»، «شل»، «نجمن ملی اسلحه آمریکا» و برخی از شرکت‌ها و سازمان ها نمونه های موفقیت آمیز و منجر به شکست ارتباطات مدنظر قرار گرفته است. این کتاب در ۱۰ فصل ضمن تعریف از ماهیت بحران و سطوح تاثیر گذاری آن وارد موضوع اصلی خود یعنی شبکه‌های اجتماعی می‌شود. در ادامه هم سعی شده الگوهای جدیدی در ارتباطات اجتماعی و بحران ارائه شود و قوائد فضای رسانه‌ای جدید در محوریت قرار گیرد. سپس با این ملاحظه چگونگی تدوین برنامه برای بحران‌ها معرفی شود.
مدیریت بحران با ابزار فضای مجازی
کتاب دیگری که طی سال ۹۷ در حوزه بررسی بحران‌های اجتماعی و نقش رسانه‌ها منتشر شده است، «رسانه و بحران» نام دارد. این مجموعه به قلم «وحید رحمتی رودسری» از سوی نشر «آرویج ایرانیان» در ۱۹۶ صفحه به علاقمندان مطالعه در این حوزه عرضه شده است. نشر آرویج ایرانیان علاوه بر این کتاب آثار دیگری را هم در سال جاری در این حوزه به بازار کتاب عرضه کرده است که از جمله آنها می‌توان به «نقش فضای مجازی در مدیریت بحران» اشاره کرد. کتاب رسانه و بحران مبتنی بر هجده فصل است، در شروع کتاب تعریف های متداولی از مفاهیم اصلی کتاب تحت عنوان مقدمه ای بر رسانه و مدیریت بحران آمده است. سپس نویسنده موضوع دانش اطلاع رسانی، نقش وسایل ارتباطی و اطلاع رسانی و نظریه های اطلاع رسانی را مورد توجه قرار داده است. بعد از آن موضوع اطلاع رسانی بحران و خبررسانی در شرایط بحرانی طرح می شود و به نوعی اصلی ترین بحث کتاب در این بخش ارائه می‌شود.
در ادامه موضوع ارتباطات بحران و حتی مستندسازی در شرایط بحرانی مورد توجه قرار گرفته است. بعد از آن مجدد نویسنده کتاب به موضوع ارتباطات بازمی‌گردد. این بار بحران را در فرایند ارتباط مورد بحث قرار می‌دهد. هشت فصل پایانی کتاب بیشتر تجهیزاتی همچون تلفن همراه، شبکه‌های اجتماعی و اینترنت و نقش آنها در بحران مورد بررسی قرار می‌گیرد. در فصل‌های دیگری از این بخش قوانین رسانه‌ای در شرایط بحرانی تبیین می‌شود و صحبت از شایعه سازی‌ها در شرایط بحرانی می‌شود. در آخرین فصل کتاب هم نقش روابط عمومی در بحران‌ها توضیح داده می‌شود.
تاثیر مافوق تصور فضای مجازی
«فضای سایبر۲۰۲۵» عنوان کتابی ۱۰۴ صفحه ای است که انتشارات «سروش» آن را منتشر کرده. این کتاب ترجمه شده توسط «احسان کیان خواه» و حاصل تلاش سه نویسنده به نام های «دیوید برت»، «آرون کلاینر» و «جی.پل نیکولاس» است که از چهره های مطرح در حوزه خود هستند. به عنوان مثل نیکولاس مدیر ارشد استراتژی و دیپلماسی امنیت جهان در شرکت «مایکروسافت» است. نویسندگان این کتاب بر این باورند که در آینده‌ای نزدیک فضای سایبر رشدی فراتر از حد تصور کنونی بشر خواهد داشت و این موضوع تحت تاثیر عوامل مختلف همچون عامل سیاسی است. همان طور که در عنوان فرعی کتاب یعنی «تصمیمات امروز، بستر فردا هدایت آینده سیاست و الزامات امنیت سایبر» مشخص است نویسندگان این کتاب معتقدند در آینده فضای سایبری هرسرنوشتی پیدا کند ناشی از کار امروز است. آنها این موضوع را در اولین جمله کتاب با مضمونی مشابه از «آلبر کامو» یادآور می شوند.
کتاب حاصل تحقیقاتی در حوزه های سایبری است که علاوه بر گزارش نتایج خود توصیه هایی می کند تا روندهای فناورانه در سیاستگذاری های آینده تاثیرگذارتر باشند. حوزه هایی همچون رایانش ابری، اینترنت اشیا و داده های بزرگ از جمله موضوع های مورد توجه این کتاب برای سیاستگذاری حال حاضر و آینده است. این کتاب می کوشد متصل شدن نقطه به نقطه جهان در فضای سایبری را یک فرصت تلقی کند البته از موضوع امنیت در فضای سایبر هم غفلت نکرده است. از جمله دیگر موضوع های مطرح شده در این کتاب کاهش چالش های جمعیتی با گسترش ظرفیت فناورهای اطلاعاتی است.
چطور رسانه‌های دیجیتال کشور زیاد می‌شود؟
دیگر کتابی که در سال جاری منتشر شده با هدف ارائه الگویی برای سیاست گذاری در حوزه رسانه‌های دیجیتال مجموعه‌ای است به نام «آینده‌پژوهی رسانه‌های دیجیتال نسل آتی با هدف سیاستگذاری» این کتاب به اهتمام «سیدمرتضی موسویان» و «شهرزاد نیری» توسط انتشارات «پشتیبان» در ۱۶۰ صفحه منتشر شده است. این اثر با هدف بررسی طیف گوناگونی از پیشران‌ها و شناسایی تاثیرات آنها سعی در ارائه چارچوب فکری اولویت‌دار برای نهادهای سیاست‌گذار و اجرایی کشور کرده است. نویسندگان کتاب بر این باورند شناسایی و تحلیل اثرات این پیشران‌ها کمک می‌کند تا سیاست‌گذاران این حوزه ریشه‌های اصلی توسعه کشور در حوزه رسانه‌های دیجیتال را شناسایی کرده و با متمرکز ساختن منابع به تقویت این حوزه ها بپردازند.
این کتاب کلیدی‌ترین پیشران حوزه رسانه دیجیتال را فناوری‌های سیار با درصد تاثیر ۷/۱۰ معرفی می کند. سپس عنوان می کند این پیشران کلیدی روندهای همه‌گیر شدن گوشی‌های تلفن همراه، هوش بی‌سیم و فناوری شناسایی به کمک امواج رادیویی را در خود جای داده و در سالیان اخیر کاربرد فناوری‌های سیار بسیار توسعه داشته است. همان طور که در سال ۱۳۹۲ تعداد تلفن‌های همراه هوشمند دو میلیون دستگاه بود اما در سال ۱۳۹۵ این تعداد به بیش از ۱۰۰ میلیون دستگاه افزایش پیدا کرد، به عبارتی طی سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۵ شاهد افزایش ۹۸ میلیونی تعداد گوشی‌های هوشمند در ایران بوده ایم. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد همزمان با توسعه فناوری‌های سیار، فناوری‌های جانبی پشتیبان آن مانند نسل‌های جدید و پرسرعت اتصال به شبکه نیز توسعه پیدا کرده و روز به روز بر تعداد افرادی که از رسانه‌های دیجیتال بدین طریق بهره می‌برند افزوده شده است.
برگی از تاریخ انقلاب سال ۵۷
برای کسانی که تحولات انقلاب اسلامی را در سال‌های ابتدایی دنبال می‌کنند، یکی از موضوعات جالب در آن مقطع بروز اعتصاب گسترده توسط اهالی مطبوعات است. کتاب «اعتصاب قلم: بررسی علل، روند و پیامدهای اعتصابهای مطبوعات در سال ۱۳۵۷» که از سوی انتشارات «سوره مهر» توسط «میثم غلامپور» به رشته تحریر درآمده، به دنبال این است تا تحولات مقطع ابتدایی انقلاب اسلامی را مورد توجه قرار دهد. این کتاب با محوریت قرار دادن نقش سندیکاهای مطبوعاتی در جریان اعتصابهای مطبوعات در سال ۵۷، جایگاه مطبوعات در ماه‌های پایانی حیات رژیم پهلوی را مشخص کند. مولف این کتاب دلیل نگارش این اثرر را پاسخ گویی به نیاز پژوهشگران برای بررسی وقایع آن دوره می‌داند چرا که معقتد است حتی در کتاب‌های تاریخ مطبوعات به درستی موضوع اعتصاب‌ها پرداخته نشده است.
در این اثر مخاطب متوجه می‌شود خبر اعتصاب اعضاي تحريريه، فني و اداري مطبوعات پايتخت تنها در نشريات سراسري بازتاب نداشت و به مطبوعات محلي هم كشيده شد. به عنوان نمونه نشريه محلي اولياء اصفهان در تاريخ اول آبان ماه تيتر اصلي خود را به پيروزي اصحاب مطبوعات اختصاص داد و نوشت: «يك پيروزي درخشان براي مطبوعات ايران» در اين مطلب اشاره شده كه اين اعتصاب برخلاف اكثر اعتصاب‌ها براي دستمزد نبود و اهدافي والا داشت تا «پس از گذشت حدود يك قرن، حريم حرمت مطبوعات را از تجاوز مصون بدارد و آلودگي سانسور را از دامن حيثيت مطبوعات بزدايد». بخش دیگری از این کتاب هم البته به ریشه یابی عواملی می‌پردازد که چرا بعضی مطبوعات به اعتصاب های آن مقطع نپیوستند یا نحوه برخورد دولت وقت و مجلس در خصوص این اعتصاب‌ها چه بوده است.
نگاهی به زندگی خبرنگاران درباری قاجاری
برای علاقمند به تاریخ مطبوعات کتاب دیگری هم در سال ۹۷ روانه بازار نشر شد، این کتاب «تاریخچه روزنامه‌نگاری از کاغذ اخبار تا پایان دوره مشروطیت» نام دارد، نویسنده این کتاب ۱۶۰ صفحه‌ای «هادی محمدی» است و انتشارات «سنجش و دانش» آن را منتشر کرده است. وجه تمایز این کتاب با سایر آثار مشابه تاریخ مطبوعات را می‌توان بررسی نسبتا جزیی تر اوضاع روزنامه نگاری و مطبوعات در دوران پادشاهان قاجار تلقی کرد. این کتاب تلاش می‌کند سیر تحول روزنامه نگاری از هنگام تولد نشریه کاغذ اخبار تا پایان دوره مشروطه را به شکل یک فرایند ببیند و طی آن مهم ترین دوره رشد فکری و ذهنی مردم ایران را که در سایر کتاب‌های تاریخ روزنامه نگاری به آن کمتر پرداخته شده است به شکل برجسته تری دنبال کند.
بررسی سانسور در مطبوعات، اولین نشریه اسلامی در ایران، جراید مبتنی بر طنز در عصر مشروطه، قلم فرسایی شعرا در مطبوعات، جمهوری خواهی مردم بخشی از مطالب تشکیل دهنده این کتاب سه بخشی است. گسترده ترین بخش این کتاب مربوط به دوران مشروطه است که در این بخش با ارائه تحلیلی از اوضاع اجتماعی ـ سیاسی و جایگاه مطبوعات آن عصر، چگونگی رشد جنبش مشروطه مورد توجه قرار گرفته است نگاهی به اوضاع زنان و طنز پردازی محور بعضی مطالب این بخش است. در بخش دیگری از کتاب اوضاع روزنامه نگاران در عصر قاجار و البته روزنامه نگاری درباری مورد توجه نویسنده است، بررسی اوضاع روزنامه نگاری در دوره ۴ پادشاه این دوره یعنی ناصرالدین شاه، مظفرالدین شاه، محمد علی شاه و احمدشاه محور مطالب این بخش را تشکیل می‌دهد.
با روش تحقیق «پدام» آشناشوید
امروز به دلیل نقش و اهمیتی که رسانه‌ها در ابعاد گوناگون عالم سیاست های بین المللی پیدا کرده‌اند، کارگزاران حوزه رسانه و شخصیت‌های رسانه‌ای هم بیش از هر زمان دیگری نیاز دارند تا به تحلیل درستی از اهداف و رویکردهای رسانه‌ها برسند. کتاب «تحلیل گفتمان رسانه‌های جهان» هم به قلم «حسن بشیر»، استاد دانشگاه با همین هدف توسط انتشارات «مشق شب» منتشر شده است. این اثر بعد از انتشار یک سه گانه توسط همین نویسنده به نام مشترک «رسانه‌های بیگانه: قرائتی با تحلیل گفتمان» درحالی به تدوین شده است که تلاش کرده با همان هدف ماهیتی متفاوت از آثار پیشین خود داشته باشد. این کتاب با بهره گیری از مقالات علمی مختلف با رویکرد روش‌های کیفی تحقیق در تحلیل پیام‌های رسانه‌ای و بهره‌برداری از نظریه بازنمایی در سه رهیافت بازتابی، تعمدی و برساخت گرا، می کوشد تحلیل گفتمان رسانه‌های مختلف جهان را با نگاه جدیدی ارائه دهد. در چهار بخش اصلی این کتاب سرفصل هایی همچون رسانه‌ها و دهمین انتخابات ریاست جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۸۸، بیداری اسلامی و رسانه‌های جهان، سوریه و بحران‌سازی رسانه‌های جهان و بیداری اسلامی، جنبش وال استریت و دیپلماسی آمریکا مورد توجه قرار گرفته است. نویسنده این کتاب یک روش تحقیقی موسوم به «پدام» را هم در قالب این کتاب برای محققان معرفی و تبیین کرده و معتقد است اجرای ساده‌ای دارد. بر اساس این روش«معنا» ماهیتی منطقی می‌گیرد و عقلانیت معنایی برآن سایه می‌افکند.
انتخابات ۸۸ از نگاه علمی یک فعال سیاسی
بدون شک یکی از اتفاقات مهم در عرصه سیاسی ـ اجتماعی کشورمان طی سال های اخیر، انتخابات سال ۸۸ و ماجراهای بعد از آن است. اما علی رغم صحبت‌های فراوانی که در این خصوص انجام شده است، شاید کمتر موضوع گفتمان تبلیغات انتخاباتی آن به شکل یک اثر مکتوب و جامع مورد توجه قرار گرفته است. کتاب «گفتمان تبلیغات انتخاباتی: تاملی بر انتخابات ریاست جمهوری ۸۸» به قلم «نفسیه زارع کهن» از فعالان سیاسی کشور است او در این کتاب می‌کوشد تا در راستای دغدغه های سیاسی اش، با رویکردی علمی، به بررسی رفتار تبلیغاتی کاندیداهای ریاست جمهوری در آن دوره بپردازد. این کتاب برگردانی از پایان نامه تحصیلی نویسنده نیز هست که هادی خانیکی، استاد دانشگاه علامه طباطبایی برای آن مقدمه‌ای نوشته، در بخشی از آن آمده است: «در جامعه ما که سیاست جزو جدایی ناپذیر همه عرصه های حیات اجتماعی آن بوده و سایه سیاست همواره بر سر اجتماع و اقتصاد و فرهنگ و میدان‌های گوناگون توسعه افتاده است، باید از ظرفیت و قدرت «ارتباطات سیاسی» برای تحرک بخشیدن به جنبش‌ها و کنش‌های آزادی خواهانه و رهایی بخش بهره گرفت. ایران معاصر در امتداد جنبش مشروطه و انقلاب اسلامی و تلاش برای دستیابی به توسعه همه جانبه، آزادی و عدالت امروز، بیش از هر زمان دیگر به ضرورت «دمکراتیزاسیون» و اصلاح رویکردها و سازو کارهای زندگی بهتر می‌اندیشد و در راه آن می‌کوشد.»
محور تحقیقات نویسنده این اثر که انتشارات «روزنه» آن را منتشر کرده، بررسی گفتمان تبلیغات تلویزیونی کاندیداهای ریاست جمهوری سال ۸۸ است و همین موضوع در طراحی جلد کتاب به خوبی نمایان شده است. زارع کهن در انجام تحقیقش از روش تحلیل گفتمان انتقادی بهره می‌برد و بعد از طی کردن تشریفات تحقیق در فصل چهارم اقدام به تفسیر فیلم‌های تبلیغاتی محمود احمدی نژاد، میرحسین موسوی، مهدی کروبی و محسن رضایی می‌کند.
به دنبال نقش آفرینی رسانه‌های نوین در دیپلماسی
در عصر ارتباطات و اطلاعات، رسانه‌های نوینی بر بستر شبکه جهانی وب شکل گرفته است. از سویی شکل‌هایی از رسانه‌های سابق همچون سینما به شکل سینمای دیجیتال درآمده است. رسانه‌های کوچک و جدیدی شکل گرفته است که تفاوت اساسی با رسانه‌های آنالوگ دارند. همه اینها علاوه براینکه در وهله اول بر حیات بشری تاثیر مستقیم گذاشته‌اند، در عرصه تحولات بین الملل نیز معادلات را تغییر داده است. کتاب «رسانه‌های نوین و تحولات بین الملل» حاصل کار تعدادی از محققان ایرانی از جمله «علی حاجی محمدی» و «عبدالله بیچرانلو» است که ماحصل کارشان را «مرکز پژوهش‌های اسلامی سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران» منتشر کرده است. نویسندگان این کتاب علاوه براینکه بر این باورند در خصوص تحقیق پیرامون رسانه‌های جدید و تحولات بین المللی در داخل کار کمی انجام شده است، اما تلاش محققان پیشین ضمن پیشنهاد بعضی مسائل مهم در ارائه چشم‌انداز کامل از نقش آفرینی رسانه‌های نوین در عرصه بین‌المللی عاجز بوده‌اند. بنابراین درصدد برآمده‌اند تا با اجرای فعالیت‌های تحقیقی و انتشار آن در قالب کتاب حاضر نقش رسانه‌های نوین در دیپلماسی کشور و معادلات جهانی را درعرصه های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی تبیین کنند. نویسندگان کتاب برای دستیابی به هدف خود از نتایج تحقیقات و نظریات دیگر دانشمندان حوزه رسانه در کشورهای دیگر استفاده می‌کنند. به عنوان مثال نتایج کار «بوی برت» در خصوص چارچوب امپریالیسم رسانه‌ای را طرح می‌کنند و نظریه پردازی او پیرامون صادرات برنامه‌های تلویزیونی آمریکا را مورد توجه قرار می‌دهند.
رسانه‌هایی که هستند اما نمی‌بینیم
کتاب «رسانه‌های بدیل؛ آیا رسانه همین روزنامه‌ها و مجلات و رادیو و تلویزیونی است که ما می‌بینیم؟…» به قلم «اولگا گودس بایلی»، « بارت کامرتس» و «نیکو کارپانتیر» یکی از کتاب‌هایی است که در سال ۹۷ بعد از ترجمه «دکتر حبیب الله معظمی» از سوی انتشارات «موج روز» منتشر شد. این مجموعه به دنبال تبیین نقش و اهمیت رسانه‌هایی غیر از روزنامه، مجله، رادیو و تلویزیون است. البته این کتاب پیرامون اخباری که از سوی رسانه‌های جریان غالب به سایر نقاط جهان سرازیر می‌شود نیز نظر دارد و به توضیح این مطلب می‌پردازد که هر معنایی از رسانه‌های جریان غالب مقداری مفهوم‌های «بدیل» به همراه دارد که در خارج از انواع مختلف تعریف‌ها قرار می‌گیرد. بعد در توضیح این مطلب با مثالی توضیح می‌دهد دیدگاه‌های غربی در مورد روزنامه نگاری شهروندی با آنچه در سایرکشورهایی که حتی دسترسی به برق، تلویزیون و رایانه ندارند متفاوت است.
مترجم این کتاب ۲۶۸ صفحه ای نیز مطالعه آن را به علاقمندان حوزه جامعه شناسی، ارتباطات و فرهنگ توصیه می‌کند و بر این باور است اثر ترجمه شده کتابی میان رشته‌ای است که رسانه را در بستر فرهنگ و جامعه مورد بررسی و تحلیل قرار داده است. در این کتاب مواردی خاص از فعالیت روزنامه نگاری هم مورد توجه قرار گرفته است به عنوان مثال روزنامه نگاری اهل لیبریا که هنگام جنگ داخلی اخبار و مقالات را بر تابلویی از دیوار اتاقش رو به بیرون آویزان می کرد تا در معرض دید مردم شهر قرار گیرد.
رسانه‌ها چشم و گوشی که به آنها اعتماد نداریم؟
رسانه‌های همگانی امروزه به شکل واسطه‌هایی درآمده‌اند که افراد به کمک آنها قضاوت خود را شکل می‌دهند. با این حال نظریات مختلفی پیرامون میزان اعتماد افراد به آنها وجود دارد. کتاب «سایه رسانه‌های جمعی بر سرمایه‌های اجتماعی» با درنظر گرفتن این پیش فرض‌ها به دنبال بررسی این موضوع است که ارتباط بین رسانه‌های جمعی و سرمایه اجتماعی را مورد بحث قرار دهد. این کتاب توسط «محمد محتاطی» و از سوی انتشارات «سخنوران» در ۱۰۶ صفحه منتشر شده است. این کتاب به این موضوع می‌پردازد که پذیرش رسانه‌های همگانی به عنوان واسطه‌هایی که بین رویدادهای دور از دسترس و شهروندان جامعه هستند و باید به قضاوت آنها اعتماد کرد، سبب شده است تا در مواردی که آنها (رسانه ها) توسط دولت کنترل نمی‌شوند از خودشان استقلال پرخاشگرانه‌ای به نمایش بگذارند. از سویی این اثر به طرح این موضوع می‌پردازد که نفوذ و گسترش سینماء تلویزیون و سایر رسانه‌های همگانی در گروه‌های مختلف سنی سبب بسط سرمایه اجتماعی میان نسلی در زمینه ی حوزه های مختلف فرهنگ، سیاست و اقتصاد مصرف شده است. در تکمیل این نگاه کتاب به طرح این موضوع هم می‌پردازد که رسانه‌های همگانی با روش‌های مختلف موجب تقویت سرمایه‌های اجتماعی می‌شوند. در بخش دیگر این کتاب با این پیش فرض که یکی از منابع اطلاعاتی در دنیای امروز رسانه‌های جمعی هستند به طرح این موضوع می‌پردازد که وظیفه تولید اطلاعات، تفسیر، آموزش و البته نقش های دیگر را به عهده دارند. تاکید کتاب بر این است که اعتقاد بر این است که رسانه‌های جمعی بر اندیشه و رفتار مخاطبان تاثیر بیشتری نسبت به ارتباطات قومی، اجتماعی و یا فردی دارند.
نگاهی به زندگی چند یهودی خاص
امروزه در جهان، قدرتی بزرگتر از قدرتی فریب کاران افکار عمومی وجود ندارد، قدرت هیچ یک از پادشاهان، پاپها یا ژنرال‌های پیروز و کشیش‌های عالی رتبه به قدرت این چند نفر نرسید که تنها از طریق کنترل اخبار و برنامه‌های تلویزیونی به آن دست پیدا کرده‌اند. منظور از این چند نفر هم کسانی نیستند جز چند چهره یهودی خاص که سلطه رسانه‌ای شان را به دنیا تحمیل می‌کنند. کتاب «نفوذ یهود در رسانه» اثر «میثم عرب سرخی» از انتشارات «آفاق روشن بیداری» با قبول این موضوع که امروز رسانه‌های بزرگ و فضای افکار عمومی جهان تحت سلطه چهره های یهودی قرار گرفته است به دنبال بررسی این موضوع از ابعاد مختلف است.
این کتاب گزاره‌ای تکراری و البته مهم را به مخاطب خود به این شکل عرضه می‌کند: «رسانه‌های جمعی نگاه ما به جهان را شکل می‌دهند و سپس به ما می‌گویند که درباره جهان چگونه بیندیشیم. در اصل هرچه در مورد رخدادهای اطراف ما و با محدوده آشنایان می دانیم، از طریق روزنامه‌ها، مجلات، رادیو یا تلویزیون به ما منتقل می شود.»، بر همین اساس این مجموعه ۱۳۰ صفحه‌ای به مخاطب خود می‌گوید رهبران رسانه‌های جمعی، نه فقط با جلوگیری به شدت کنترل شده اخبار خاص از روزنامه‌ها یا تبلیغ آشکار تحریف تاریخ در برنامه‌های تلویزیونی به شیوه‌ای خاص اخبار را پوشش می‌دهند. رسانه‌ها مشخص می‌کنند که بر کدام واژه‌ها باید تاکید کرد، از کنار چه کلماتی باید به سادگی رد شد، واژه‌هایی که گزارشگران انتخاب می‌کنند، تن صدا و حالت چهره شان و نحوه بیان تیترهای خبری و البته انتخاب تصاویر ویژه و بسیار عوامل دیگر همه به طور پنهانی، ولی به شدت نوع تفسیر مخاطب را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
فیس بوک، توئیتر و یوتیوب همراهان گریزناپذیر
کتاب «فرهنگ اتصال؛ تاریخ انتقادی رسانه های اجتماعی» به قلم «یوسه فن دایک»، استاد دانشگاه آمستردام و ترجمه مشترک «حسین حسنی» و «محمد حسین ساعی» که انتشارات «سوره مهر» آن را در سال ۹۷ منتشر کرده یکی از کتاب‌هایی است که با نگاه انتقادی خود تاریخ رسانه‌های اجتماعی را بررسی می‌کند. این کتاب در هشت فصل به دنبال بررسی مهندسی اجتماع‌گروی در فرهنگ اتصال، پیاده کردن پلتفرم‌ها، سوار کردن اجتماع‌گروی است. در این اثر شبکه‌های اجتماعی بزرگ و مطرحی همچون فیس بوک، توئیتر و یوتیوب مورد بررسی قرار می‌گیرد. نویسنده کتاب در خصوص شبکه اجتماعی فیس بوک ضرورت به اشتراک گذاشتن پست را مدنظر قرار می‌دهد. در خصوص توئیتر به دنبال تعریف متناقضی است که در رفتار دنبال کننده‌ها مشاهده می‌کند. در میان بررسی این شبکه‌های اجتماعی موضوع تجارت در این حوزه را هم مدنظر قرار می‌دهد. بعد هم به سراغ یوتیوب رفته و آن را بستری صمیمانه بین تلویزیون و به اشتراک گذاری ویدئو توسط مخاطبان تعریف کرده است.
بخش دیگری از این کتاب اصل بی طرفی در ویکی پدیا را مورد توجه قرار می‌دهد و بحث خود را به اکوسیستم‌های رسانه‌های متصل کننده می‌کشاند و به طرح سوالی با پاسخ منفی از پیش معلوم می‌پردازد که آیا در این جهان عجین با رسانه‌های جدید راه مقابله با عوارض رسانه‌ها محصورشدن، حصار کشیدن و اجتناب کردن است؟
|
