| به‌گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)؛ نصرالله حدادی ـ بارها، گذرم به آرامستان ظهیرالدوله، در بالادست میدان تجریش و خیابان دربند افتاده است و ساعت‌ها، در میان صدها نام‌آشنا، پرسه زده و به حال و احوال آنها، فکر کرده‌ام. در رفیع‌ترین قسمت این آرامستان، زنده‌یاد استاد محمدتقی ملک‌الشعرا بهار، آرمیده است و بارها توفیق داشته‌ام، با فرزند بزرگوار این شاعر ملی ـ سرکار خانم چهرزاد بهار ـ که به بنده لطف فراوانی دارند، بر سر مزار آن بزرگوار، حضور یابم. چند پله پایین‌تر، در زیر یک محفظه شیشه‌ای و فیروزه‌ای رنگ، مزار مرحوم محمدحسن رهی معیری قرار دارد. شاعر ده‌ها ترانه به یادماندنی، همچون کاروان، که با هنرمندی زنده‌یاد استاد مرتضی‌خان محجوبی و صدای مخملین هنرمند بی‌بدیل، غلامحسین بنان، جاودانه شد:
همه شب نالم چو نی بر روی سنگ مزار رهی، اشعار نغزی که سروده وی است، نقر شده‌اند و بس دردناک و رهی معیری که در دهم اردیبهشت ماه سال ۱۲۸۸ شمسی، پا به عرصه وجود گذارده بود، پس از تحمل یکدوره بیماری سخت و صعب، سرانجام در ۲۴ آبان ماه سال ۱۳۴۷ به ابدیت پیوست و در کنار نام‌آوران آرامستان ظهیرالدوله، آرام گرفت. زنده‌یاد، عبدالرحیم جعفری، در مجلد دوم خاطراتش ـ در جست‌وجوی صبح ـ مطلبی مستوفا، درباره چگونگی آشنایی‌اش با رهی و چاپ دیوان او در برابر خواننده کتابش می‌نهد، که بس شنیدنی است: اواخر دهه سی بود که با رهی معیری آشنا شدم که شاعر و ترانه‌سازی صاحب آوازه بود، ترانه «شد خزان گلشن آشنایی» که بدیع‌زاده آن را خوانده و خود آهنگ آنها را ساخته بود، و بعدها ترانه «به کنارم بنشین» که مهدی خالدی آهنگ آن را ساخته و خانم دلکش خوانده بود هنوز هم پس از هفتاد سال طراوتشان را حفظ کرده‌اند. ترانه «شد خزان گلشن آشنایی» مربوط به سال‌های ۱۳۱۳ ـ ۱۳۱۲ است، که من و همسالانم از گرامافون‌های بوقی می‌شنیدیم. هنوز آن را در گوش داریم و با حسرت دوران بدان می‌اندیشیم. در میان دوستداران شعر ادب فارسی و همه کشورهایی که به زبان فارسی تکلم می‌کنند ـ افغانستان، پاکستان، تاجیکستان، آذربایجان ـ کمتر کسی است که رهی معیری غزلسرای چیره‌دست معاصر را نشناسد. سراینده همه این اشعار زیبا و این سرود معروف میهنی اوست: سرانجام، در یکی از روزهای تابستان سال ۱۳۴۱ بود که تصمیم خود را گرفتم و به قصد گرفتن اجازه چاپ سروده‌هایش به محل کارش رفتم، به وزارت صنایع که آن وقت‌ها در خیابان نادری بود. البته پیشتر نه تنها او را در اداره رادیو دیده بودم، بلکه از مشتریان فروشگاهم در شاه‌آباد هم بود. مردی بود آراسته و زیباطلعت، با چهره‌ای متناسب و کشیده و گندمگون، بلندبالا، با چشمانی آهویی، شیک‌پوش به معنی واقعی، عطر و ادوکلن زده، گرم و صمیمی. در ملاقات با او آدم احساس یک نوع راحتی می‌کرد. خال سیاهی هم گوشه لبش بود که بر مهربانی چهره‌اش می‌افزود. تکیه کلامش «جانم به قربانت» بود، چه موقع سلام، و چه وقت خداحافظی. هیچ‌گاه تعریف خود را نمی‌کرد و از کسی بد نمی‌گفت، به کار خود عشق می‌ورزید، خونسرد و آرام و مهربان بود، مجلس‌آرا بود، با قلبی مهربان و پرجوش و خروش، و در آراستگی و نظافت نظیر نداشت. وقتی غرض از دیدار را عنوان کردم، بی‌معطلی گفت: «نه جانم به قربانت! این شعرها را باید جمع کنم، اینجوری به درد چاپ نمی‌خورند. باید برای کتاب آماده کنم، همه‌اش که به درد چاپ کتاب نمی‌خورد!» و از من اصرار و از او انکار. اما من هم سمج بودم، به این آسانی‌ها میدان را خالی نمی‌کردم. آنقدر رفتم و آمدم که مستأصلش کردم. احساس کرده بودم که به پول احتیاج دارد ولی رودربایستی می‌کند. بالاخره قراردادی نوشتم و او با قدری اصلاحات آن را امضا کرد. پیش‌پرداخت هنگام امضای قرارداد دو هزار تومان بود که پرداختم و منتظر ماندم که اشعار دلخواه خود را انتخاب کند و در اختیارم بگذارد. شاید شش ماهی گذشت و خبری نشد؛ هر بار هم سراغ اشعار را می‌گرفتم می‌گفت: «جانم به قربانت، باید شعرهایم را دستچین کنم، هر شعری را که نمی‌شود توی کتاب چاپ کرد!» باز هم مدتی گذشت، شش ماه شد یک سال و یک سال شد دو سال، و او نمی‌توانست تصمیم بگیرد. پیش خودم می‌گفتم عجب وسواسی دارد این مرد! یک روز به سراغ رهی رفتم و شروع کردم به گله و گله‌گزاری که رهی‌جان، الآن نزدیک دو سال است که شما مرا با وعده و وعید سر دوانده‌ای و امروز و فردا می‌کنی! مثل همیشه گفت: «آخر، جانم به قربانت، من می‌خواهم آبرویم هم حفظ بشود، همین‌طوری که نمی‌شود هر شعری دم دستم آمد بدهم تو چاپ کنی و آبروی تو و خودم را ببرم!» گفتم: «بسیار خوب، ولی اگر باز معطل کنی من طبق قراردادی که با هم داریم ناچار خودم از توی مجلات و روزنامه‌ها هرچه شعر از شما پیدا کردم جمع می‌کنم و دیوان را منتشر می‌کنم…!» تا این را گفتم انگار مار او را گزیده باشد یکه خورد و با دستپاچگی گفت: «نه، جعفری جان، نه، تو را به خدا همچو کاری نکنی! قول می‌دهم تا یکی دو ماه دیگر کم‌کم همه اشعار را به تو تحویل بدهم!» با اینهمه سه ماهی طول کشید تا تعدادی از سروده‌ها را به من داد. دقت و وسواس عجیبی به خرج می‌داد، مدام بیت‌ها و کلمات را عوض می‌کرد. چه دردسر بدهم، «جانم به قربانت» جانم را به لب رساند. اما راستش بیشتر به خاطر همین علاقه و وسواس بود که دندان روی جگر می‌گذاشتم و با او کنار می‌آمدم. سرانجام طلسم شکسته شد و اشعاری را که داده بود برای حروفچینی و چاپ به چاپخانه اطلاعات فرستادیم. کتاب با دست حروفچینی می‌شد. آن سال‌ها هنوز کامپیوتر و چاپ افست رواج نداشت. یک روز در بانک سپه مرکز نزدیک میدان سپه جلو یکی از باجه‌ها ایستاده بودم که از پشت بلندگو صدایم کردند: «عبدالرحیم جعفری، تلفن!» «چیزی نشده جعفری جان، دستم به دامنت، بگو این فرمی را که در چاپخانه زیر چاپ است چاپ نکنید، چند بیت در آن است که نباید چاپ شود، از دستم در رفته. به چاپخانه اطلاعات تلفن کردم که فرم را چاپ نکنند، گفتند خود آقای جعفری باید بگوید. دو بیت صفحه … باید عوض شود.» سبحان‌الله! خنده‌ام گرفته بود، این همه وسواس هم می‌شود! یاد دکتر سادات ناصری افتاده بودم. و البته حالا می‌توانم بگویم استاد بزرگ دکتر محمد معین و جناب آقای دکتر باستانی پاریزی هم در این کار نظیر نداشتند و ندارند. جوابم این بود «چشم عزیزم!» گوشی را گذاشتم و خودم را به چاپخانه که نزدیک بانک سپه بود رساندم و دستور دادم فرم را از ماشین درآورند و از چاپ آن خودداری کنند. |
 |
