| خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)ـ زهرا تقی‌زاده: علی شهبازی در کتاب «فراسوی سازمان و ایدئولوژی داعش» کوشیده تارتارِ داعش را بشکافد. عنوان این کتاب نیز خلاصه‌ای از هدف این پژوهش است، یعنی «فراتر رفتن از سازمان و ایدئولوژی داعش و فهم مضمون‌های ژرف پسِ پشت آن». فرض نویسنده این است که داعش پدیداری تاریخیست و افق خود را دارد؛ لذا برای تعریف درست و دقیق از داعش باید این افق را به فهم درآورد. به فهم درآوردن افقِ داعش از توان روش‌شناسی‌های فعلی خارج است. پژوهش در این حوزه و با این هدف عموماً تحلیل کیفی و ژرفکاوی در کنش‌ها، شعارها، بیانیه‌ها و اندیشه‌های داعش را می‌طلبد، اما وقتی تفسیری را به‌دست‌آوردیم، چگونه می‌توانیم به صحت آن اطمینان داشته‌باشیم؟ این پرسش بزرگترین چالش نویسنده در این کتاب است. بدین دلیل تا حد امکان تلاش کرده آراء سایر اندیشمندان و پژوهشگران این حوزه را بررسی کند. با علی شهبازی نویسنده کتاب در این باره گفت‌وگو کردیم که مشروح آن را می‌خوانید:
ابتدا اندکی درباره خودتان بگوئید. اینکه کجا متولد شدید و تحصیلات‌تان را تا چه مقطعی و در کجا گذراندید؟ در سال ۱۳۶۹، در کرمانشاه متولد شدم. بلافاصله پس از آن به بندرعباس رفتیم و در آنجا ساکن شدیم. دوران کودکی و نوجوانی خود را در آنجا گذراندم. بعد از آن به استان کردستان و سپس به البرز مهاجرت کردم و از سال ۸۵ تاکنون در این استان ساکنم. سال ۱۳۸۸ در رشته علوم سیاسی در دانشگاه شیراز پذیرش شدم. این دوران بسیار سازنده بود. هم از جهت شرایط فرهنگی و تجربه محیط تازه و هم گسترش تعاملات علمی، فرهنگی و عاطفی و نیز از جهت توسعه پژوهشهای علمی. از سال ۹۲ نیز در مقطع ارشد دانشگاه خوارزمی پذیرش شدم و در سال ۹۵ نیز توانستم از پایاننامه کارشناسی ارشد با موفقیت دفاع کنم. ایده تألیف کتاب فراسوی سازمان و ایدئولوژی داعش از چه زمانی به ذهن‌تان رسید؟ طرح این پژوهش مقارن با ظهور داعش در سال ۱۳۹۳ در عراق و فتح برقآسای الانبار به ذهنم رسید. اما زمینه های این پژوهش از دوران کارشناسیام آغاز شد. در دوره کارشناسی مطالعات گسترد‌ه‌ای درباره انسان‌شناسی فلسفی آغاز کردم و حوزه‌های متفاوتی را مطالعه کردم، ازجمله فلسفه ذهن، فلسفه زندگی، جامعه‌شناسی و روانشناسی؛ خصوصاً روانکاوی. درحقیقت سنگ بنای مطالعه داعش با کیفیت کنونی آن از دورة کارشناسی ایجاد شد. اندکی درباره ایده خودتان از داعش بگویید. اساساً چرا باید داعش را شناخت؟ داعش نیز همچون سایر پدیده‌های اجتماعی برای هر محقق کنجکاو موردی جذاب است. داعش صورتی از تروریسم است که می‌کوشد تکنولوژی، سنت و شریعت را با تفسیر و مسلک خود درآمیزد. درحقیقت داعش نوعی از تروریسم است که می‌خواهد با مدرنیته پیوند برقرار کند، مثلاً اینکه درصدد تأسیس دولت است، درحالیکه شریعت اسلام سلفی صرفاً بر نظام سیاسی خلافت تأکید می‌کند، یا بر دیوانسالاری و سیستم‌های تکنولوژیکی مدرن جنگی اهتمام می‌ورزد. حال آنکه صورت‌های سنتی تروریسم مدرنیته را با تمام اجزا و ابعادش نهی و طرد می‌کنند، لذا بر این اساس داعش در نوع خود پدیده‌ای جذاب و البته پیچیده و ناشناخته محسوب می‌شود که می‌بایست شناخته شود، و حقیقتاً این نیز بهترین ابزار برای مبارزه با داعش بود. براساس تحقیقات‌تان داعش را چگونه معرفی می‌کنید؟ داعش پدیده‌ای سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و فلسفی است؛ یعنی از هر جهت که بدان بنگریم، می‌توانیم زوایای متفاوتی از آن را پیدا کنیم. در کتاب فراسوی سازمان و ایدئولوژی داعش نیز هدفم گردآوری تمام نظریات مطرح در اینباره بود؛ زیرا سعی داشتم دیدگاه خودم را در امتداد نظریات جاری طرح کنم. منظورتان از شرایط تاریخی چیست؟ ببینید یک ایده هرگز در عمل فرصت ظهور نمی‌یابد، مگر آنکه شرایط تاریخی آن مهیا شود؛ یعنی تمام عوامل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی لازم برای ظهور آن ایده بهصورت هماهنگ وجود داشته باشند. داعش اینطور پدید آمد؛ یعنی از طرفی ایده سلفیسم در جهان اسلام وجود داشت، از طرف دیگر به خاطر سال‌ها تحقیر مسلمانان ازسوی غرب، نفرت فروخوردهای در میان ایشان شکل گرفته بود و همچنین نفت به عنوان کالای استراتژیک در جهان اسلام به وفور یافت میشد، خصوصاً در سوریه و عراق؛ بنابراین وقتی می‌گوییم شرایط تاریخی، یعنی تمام این عوامل و دلایل در کنار هم داعش را ساختند. چطور باید داعش را شکست داد؟ به نظرتان اساساً داعش از بین خواهد رفت؟ همانطور که گفتم، داعش را باید شناخت و این تنها راه مبارزه کارآمد با آن است. به عبارت دیگر مبارزه نرم‌افزاری و فکری، یعنی شناخت داعش همواره باید در کنار مبارزه سخت‌افزاری یعنی تخریب انبارهای جنگی و محاصرة اقتصادی ایشان قرار داشته باشد تا بتوان نتیجة مطلوب را گرفت. و اینکه، بله! داعش شکست‌پذیر است، اما پس از شکست دادن آن یا به عبارت دیگر، بعد از ساقط کردن دولت اسلامی، نباید پنداشت که داعش از میان رفته است، درحقیقت بعد از شکست، داعش پیچیده‌تر می‌شود؛ زیرا دیگر خود را به صورت موجودی متحدالشکل بنام دولت نشان نمی‌دهد، بلکه می‌کوشد به صورت پنهانی و نامتمرکز و با تخریب و انتحار انتقام خود را ستانده و جهان را ناامن کند. به‌نظرتان آینده جهان و تروریسم کنونی چگونه خواهد بود؟ ببنید جهان مدرن باید بتواند با جهان سنت دیالوگ کند؛ در این صورت می‌توان زبان تند و کشندة تروریسم را در لانه مهار کرد. هر ترور و خشونت ورزی از نفرت و خشم فروخوردهای به وجود می‌آید. به عبارت دیگر اینکه جهان مدرن به واسطه لشکر مجهز یا ماهواره‌ها و فرهنگ پرزرق و برقش بخواهد جهان سنت را تهدید یا عمیقتر از آن، تحقیر کند، باید انتظار این را نیز داشته باشد که با پدیده‌هایی همچون داعش، که هستیشان در انتقام جویی تکوین یافته است، نیز مواجه شوند. اکنون که اطلاعات قابل تاملی درباره تروریسم به ما دادید، لطفاً شمای کلی از کتابتان را ترسیم کنید تا خوانندگان بهتر بتوانند با آن ارتباط برقرار کنند. در این کتاب ابتدا تمام نظریات جاری در مطالعه داعش را بررسی کرده‌ام. سپس این پدیده را از چارچوب‌های متفاوتی کنکاش کرده‌ام، چارچوب‌هایی همچون فلسفه ماکس شلر و فردریش نیچه. همچنین فصلی را دربارة ریشه‌های خشونت‌ورزی انسان باز کرده‌ام که در آن از زوایة فلسفی به چگونگی خشم و نفرت پرداخته شده است. درنهایت با تکیه بر نظریه‌ای که پیشتر در یکی دیگر از آثارم تحت عنوان هرمنوتیک زندگی صورتبندی کردم، داعش را زیر ذره‌بین برده، با این تحلیل کتاب را به پایان رسانده‌ام. |
 |
