همه چیز درباره «بارگاه معصومه (ع)»؛ کتابی که در ایتالیا منتشر شد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در قم، کتاب «بارگاه معصومه (ع)» تالیف بیژن سعادت (آرشیتکت) است و در سال ۱۹۷۷ میلادی در فلورانس ایتالیا منتشر شده است. افست آن نیز در همان سال از سوی انستیتو آسیا (دانشگاه پهلوی شیراز – 1356ش) منتشر شد.
 
این كتاب در سه جلد با قطع رحلی بزرگ و جلد شومیز چاپ شده است. جلد اول تاریخچه حرم مطهر و بناهای وابسته به آن به زبان فارسی و با رسم‌الخط زیبای خوش‌نویسی، جلد دوم، ترجمه همان مطالب به زبان انگلیسی و جلد سوم شامل عكس‌های رنگی از حرم و آستانه‌ حضرت معصومه (س) است.
 
در ابتدای جلد سوم، ابعاد برخی سازه‌ها، مثل گنبد و مناره‌ها به سبک طراحی معماری، تعیین و معرفی شده است.
 
کتاب برخلاف رویه رایج، فصل‌بندی نشده و به همین دلیل نیز فاقد فهرست، مقدمه و توضیحات معرفی کتاب است.
 
شیوه معرفی قم از جانب این نویسنده (که در سرآغاز جلد اول آمده است)، نشان از علاقه و ارادت نویسنده به قم و جایگاه حضرت معصومه (س) و انگیزه وی از تالیف کتاب دارد:
 
«در مغرب کویر لوت، شهری نشسته است که چون نگینی درخشان بر حلقه انگشتری آن کویر بزرگ می‌درخشد و مطاف و قبله دل و جان خاندان عصمت و طهارت علیهم‌السلام اجمعین است. شهر قم که تربت مقدس حضرت معصومه (س) دختر گرامی حضرت موسی بن جعفر (ع) و خواهر والاتبار حضرت امام رضا (ع) به آن رونق و صفایی ملکوتی بخشیده و حرم مطهرش را زیارتگاه صاحبدلان ساخته، از دیرباز به خاطر وجود منور آن بانوی بزرگوار و به سبب آن‌که مولد و موطن بسیاری از بزرگان علم و ادب و فقه و حدیث بوده، مورد توجه همگان قرار داشته و یکی از شهرهای مهم کشور به شمار می‌رفته است.»

در ادامه این معرفی معنوی، نگارنده به بررسی پیشینه تاریخی قم پرداخته و نظرات متفاوت از جمله، معتقدین به اینکه قم یک شهر اسلامی است و سابقه تاریخی ندارد، نظیر گنجینه آثار مرحوم فیض و مخالفین این نظریه که قم سابقه تاریخی و باستانی داشته، پرداخته است و با استناد به منابع معتبر و آثار تاریخی موجود در قم نظیر تپه‌ها و قلعه‌های تاریخی و آتشکده‌ها و هم‌چنین اسامی فارسی در محلات و روستاها نظریه دوم را پذیرفته و قم را یک شهر باستانی ایران معرفی می‌کند. از جمله استنادات تاریخی، این دو بیت شاهنامه فردوسی است:
 
بفرمود عهد قم و اصفهان
نهاد بزرگان و جای جهان
نوشتن ز مشک و ز عنبر دبیر 
یکی نامه بر پادشا بر حریر
 
در بخش بعدی، شرح مفصلی از وجه تسمیه قم با روایات گوناگون آورده و تاریخچه‌ای از ورود فاطمه معصومه (س) به قم و وفات و دفن ایشان در محل فعلی که باغی خارج از شهر متعلق موسی ابن خزرج اشعری بوده آورده است. 
 
بخش اصلی کتاب که معرفی ساختار بارگاه، با نگاه تاریخی و معماری ‌است، بعد از این مقدمه نسبتا طولانی آغاز و با این سرفصل‌ها، ادامه و خاتمه می‌یابد:
 
 – بنای آستانه مبارکه، تاریخچه ساخت و تکمیل از سال ۲۰۱ ق سال دفن حضرت
– روضه منوره شامل قبه‌ها و ضریح‌های متعدد بنا شده در طول تاریخ.
– وضع صحن‌ها و ابنیه مقدس در دوران مختلف شامل صحن و ایوان و حجره‌ها و …
-دگرگونی در ابنیه آستانه حضرت معصومه س (از ابتدا تا دوران صفویه – تغییرات عمده در عصر صفوی، قاجار و پهلوی
– توصیف بناهای آستانه (صحن‌ها، ایوان‌ها، مناره‌ها، گنبد و ضریح) با معرفی ساختار معماری، فرم، کاشی‌کاری، کتیبه‌ها و …
– بناهای اطراف حرم مطهر شامل رواق‌ها، مساجد، مقابر پادشاهان و افراد سرشناس دیگر (غالب این آثار، بعد از تغییرات جدید از بین رفته است)
– اقدامات نوسازی در سال‌های اخیر (منظور دوره پهلوی دوم و سال‌های منتهی به تدوین کتاب ۱۳۵۶ش است)
– بخش پایانی کتاب، قبل از ذکر منابع، سپاس نامه‌ای است از همراهان و یاوران نشر این  کتاب.

دوره سه جلدی این کتاب را کتابخانه آستانه مقدسه قم به مرکز اسناد و کتابخانه ملی استان قم اهدا کرده است.

این مطالب را به اشتراک بگذارید: