به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست معرفی و بررسی کتاب «تاملی بر کیفیت خدمت در محیط کتابخانه» تالیف علی علی دلایی‌میلان، امیررضا اصنافی و فریبرز خسروی که توسط نشر چاپار و اساطیر پارسی در سال ۱۳۹۴ منتشر شده، سه‌شنبه؛ دوم مهرماه در سرای اهل قلم برگزار شد. در این نشست فرامرز مسعودی، عضو هیات مدیره انجمن کتابداری، داریوش علی‌محمدی، عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی، محمد زرهساز، عضو هیئت مدیره انجمن علمی کتابداری و اطلاع رسانی، علی دلایی میلان و امیررضا اصنافی، عضو هیات علمی گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی حضور داشتند.
زرهساز ابتدای نشست، توضیحاتی درباره کتاب «تاملی بر کیفیت خدمت در محیط کتابخانه» ارائه داد و گفت: بحث کیفیت خدمات در کتابخانه‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است؛ به‌خصوص در این سال‌ها که موضوع آینده کتابخانه‌ها بررسی می‌شود. از سال ۲۰۰۲ دیدگاهی وجود داشت که کتابخانه‌ها محکوم به نابودی هستند اما هنوز هم شاهد حضور موثر کتابخانه‌ها با وجود تغییر رویکرد مراجعه‌کنندگان هستیم.
او ادامه داد: ایفلا امسال بحث «تغییر کاربری» را در عنوان کنفرانس‌های خود مطرح کرد که به معنی تغییر خدمات کتابخانه‌ها است. باید به تغییر پارادایم در عصر جدید با توجه به توسعه فناوری توجه کنیم.
او با اشاره به نقش کتابخانه‌ها در بحث تلاش برای رهایی انسان از انزوا و بیماری‌های روانی توضیح داد: این نگاه باعث می‌شود که کتابخانه خدمات جدیدی تعریف کند. در این کتاب درباره معیارها و هدف‌هایی که از قدیم برای ارائه خدمات وجود داشت، بحث شده است.
پژوهش‌های کتابخانه‌ای در سطح باقی‌مانده است
علی دلایی‌میلان، نویسنده کتاب با بیان هدف از نوشتن کتاب «تاملی بر کیفیت خدمات در محیط کتابخانه» سخنان خود را آغاز کرد و گفت: بیشتر پژوهش‌ها در حوزه کتابخانه‌ای در سطح باقی‌مانده است و پیاده‌سازی نمی‌شود. در نظر سنجی‌هایی که انجام می‌شود از کاربر کتابخانه نظری پرسیده نمی‌شود. در نوشتن این کتاب این سوال مطرح بود که مراجعه‌کننده اصلی کتابخانه کیست؟ چه کسی از ابزار کتابخانه استفاده میکند؟
ترجمه کلمات تخصصی دقیق نیست
فرامرز مسعودی، نخستین منتقد این نشست بود. او ابتدا کتاب را از دیدگاه ساختاری بررسی کرد و گفت: این کتاب علاوه بر فهرست مندرجات دارای سخن نویسنده در چهارصفحه، مقدمه نسبتا طولانی در ۱۰ صفحه و پنج فصل است. صرف‌نظر از محتوای فصل‌ها، این نوع از فصل‌بندی منطقی است.
او ادامه داد: این نخستین کتابی است که بعد از پژوهش‌ها و مقالات در حوزه خدمات کتابخانه‌ها وجود دارد. از نکات مهم کتاب بحث ضرورت منشا ارزیابی خدمات کتابخانه‌ها است؛ از این دیدگاه که سنجه‌های ارزیابی چه تغییراتی کرده‌اند.
مسعودی با اشاره به تفاوت معنایی در کلمات تخصصی که در این کتاب ترجمه و مورد استفاده قرار گرفته است، توضیح داد: «خدمت» با «کالا» تفاوت معنایی زیادی دارد. لازم است در ارزبابی، این تفاوت را نادیده نگیریم. ناملموس بودن خدمت، غیرمتجانس بودن آن و هم‌زمانی تولید و مصرف در خدمت از مسائلی است که برای آن مطرح است.
فصل‌بندی از نظر محتوایی مشکل دارد
مسعودی در ادامه انتقادات خود بیان کرد: در قسمت «سخن نویسنده»، خواننده انتظار دارد تا این بخش نقش پیشگفتار را بازی کند. در پیشگفتار باید دلیل نوشتن کتاب بیان شود اما این قسمت پیشگفتار نیست؛ بلکه چهار صفحه از «مطالب» کتاب است و فقط در آن عنوان شده که این کتاب از یک پایان‌نامه نوشته شده است.
او ادامه داد: در قسمت مقدمه هم همین مشکل وجود دارد. نویسنده در مقدمه باید وارد بحث شود اما در ۱۰ صفحه چیزی بیان نشده است و به نظرم باید بهتر تدوین می‌شد.
مسعودی با اشاره به فصل‌بندی کتاب، بیان کرد: این قسمت کتاب از نظر عناوین خوب است اما از نظر محتوا مشکل دارد؛ برای مثال در فصل چهارم ابزاری معرفی شده است اما کتاب به ترتیبی نوشته نشده که در هر فصل به معرفی یک ابراز پرداخته شود. باید توازنی در چینش فصل‌ها وجود داشت. در برخی یک ابزار و در برخی چند ابزار بررسی شده است.
او افزود: به نظرم روایی و پیشینه‌ای بودن کتاب مشکل دیگر است؛ زیرا مشخص می‌شود که کتاب بخشی از یک پایان‌نامه است. اگر به سراسر کتاب توجه کنیم، علائم فراوانی می‌بینیم که مشخص میکند از کدام منبع استفاده شده است، گویی جای توضیح مساله، مجموعه‌ای از جست‌وجوها درباره یک مطلب بین منابع مختلف گرد هم آمده است.
گذاره‌های بدون استدلال ضعف دیگر کتاب است
مسعودی نامشخص بودن مخاطب در تدوین کتاب را ضعف دیگر آن عنوان کرد و گفت: مشخص نیست فصل‌ها برای دانشجو، کتابدار یا یک فرد علاقه‌مند به حوزه کتابداری نوشته شده است. گذاره‌های بدون استدلال و شواهد ضعف دیگر کتاب است.
او با بیان اینکه در قسمتی از کتاب به فردی که به کتابخانه مراجعه میکند «مشتری» گفته می‌شود، ادامه داد: در منابع مختلف به این فرد «کاربر» گفته می‌گویند. در جای‌جای کتاب نوشته شده است «برای کیفیت، مفهوم مشخصی وجود ندارد» درحالی‌که این تعریف وجود دارد و کافی است به استاندارد ایزو ۹۰۰۱ رجوع شود. نخستین مساله‌ای که این استاندارد تعریف کرده، مفهوم کیفیت است.
مسعودی در بیان کمبودهای کتاب علاوه بر مشخص نبودن مخاطب، گفت: برای مثال در توضیح مدل‌ها در صفحه ۱۲۷ بیان شده، اطلاعات در جدول پیوست ارائه شده است؛ درحالی‌که جدولی در کار نیست. جدول هیچ کدام از مدل‌های مورد بررسی در کتاب درج نشده است. پس این سوال مطرح می‌شود که چرا این مدل‌ها معرفی شده است؟
او در ادامه گفت: نکات نگارشی و ابهام‌هایی در کتاب وجود دارد. در قسمتی کتاب از نظر محتوایی بسیار عمیق شده در حالی که از بعضی بحث‌ها بسیار سطحی عبور کرده است.
کتاب نیاز به ویرایش اساسی دارد
علی‌محمدی منتقد دیگری بود که این کتاب را مورد بررسی قرار داد. او گفت: وقتی کتاب را خواندم فرض کردم که می‌توان متن کتاب را به فرم دیگری از محتوا تبدیل کرد؛ زیرا به ویرایش نیاز اساسی دارد. مثلا نت موسیقی که تبدیل به صدا می‌شود.
او ادامه داد: برخی از جملات کاملا شعار زده است. این اتفاق برای استفاده از متون ترجمه رخ داده و نویسنده از متنی تجاری استفاده کرده است. به همین دلیل است که به جای استفاده از واژه کاربر برای کتابخانه، از واژه مشتری استفاده شده است.
علی‌محمدی با اشاره به ترتیب ارائه مطالب در کتاب، ادامه داد: ارائه مطالب به صورتی نیست که در مقدمه وعده داده شده است و این موضوع به انسجام متن لطمه می‌زند. حتی گاهی ترجمه نارسا است. از برخی از نویسندگان به دفعات استفاده شده تا جایی که ارجاع به یک منبع در این حد خارج از استاندارد در نظر گرفته می‌شود.
او ادامه داد: نکته مهمی که در مجموع حاصل می‌شود این است که کتاب در ذهن خواننده باقی نمی‌ماند و همچنین سوالی برای خواننده ایجاد نمی‌کند. با چنین وضعیتی کتاب نمی‌تواند کاری برای ارتقای کیفیت کتابخانه انجام دهد و موجب کم شدن رغبت خواننده برای پژوهش‌های بیشتر در این حوزه خواهد شد.
او افزود: برای پرثمر شدن این قبیل جلسات به نظر می‌آید بهتر باشد تا مدیر انتشارات هم در جلسه شرکت کند.
سعی کردم در تهیه کتاب سرقت ادبی نکنم
دلایی‌میلان با تاکید به اینکه این کتاب از پایان‌نامه او استخراج شده است، گفت: در حوزه کتابداری، دربازه زمانی سال‌های ۷۷ تا ۹۰ یعنی نزدیک به ۱۵ سال هیچ کتابی در زمینه کیفیت کتابخانه‌ها منتشر نشد. ضعف در برخی از قسمت‌های کتاب را قبول دارم و برخی از مسائل را قبول ندارم.
او افزود: یک واژه می‌تواند به چند شکل ترجمه شود و این نشان دهنده اشتباه بودن ترجمه نیست. از واژه مشتری برای فردی که به کتابخانه مراجعه میکند استفاده کردم زیرا امروز خدمات کتابخانه از طریق دفاتر خدمات کتابداری ارائه می‌شود. در این زمان است که برای فرد مراجعه کننده می‌توان از واژه مشتری استفاده کرد.
دلایی‌میلان تاکید کرد: سعی کردم در تهیه کتاب سرقت ادبی نکنم. پیش از این وقتی دانشجو بودم هم چنین کاری نکردم و حال که به عنوان کتابدار در قسمت پژوهشی فعال هستم، به این مسائل حساس‌تر هستم.
قرار نبود این کتاب منبع باشد
اصنافی، دیگر نویسنده کتاب، برگزاری این جلسات را برای بهبود چاپ‌های بعدی کتاب با ارزش دانست و گفت: ابتدای جلسه درباره بقا و آینده کتابخانه‌ها بحث شد. نابودی کتابخانه‌ها به این دلیل نیست که تکنولوژی جای ارائه خدمات را می‌گیرد؛ بلکه به دلیل ارائه خدمات ضعیف است. همچنین باید توجه داشت که رقبای قوی وجود دارند و مراجعان را به سمت خود می‌کشند.
او ادامه داد: قرار نبود این کتاب منبع باشد؛ بلکه می‌خواستیم به وسیله این کتاب ذهن افراد جامعه را به سمتی بکشانیم که خواستار ارائه خدمات مناسب برای کتابخانه‌ها باشند. انتظار کاربران از کتابخانه‌ها تغییر میکند و ما هم باید با آن‌ها تغییر کنیم. |
